نمادهای زبانی تشیّع در عصر صفوی

Abstract

بررسی تاریخ اجتماعی پیروان یک مذهب یا حکومت برخاسته از آن مذهب، توجه همه‏جانبه به زندگی و نکته‏های ریز دخیل در فرآیند شکل‏گیری تاریخ آنان، ازجمله نمادهای اجتماعی را طلب می‏نماید. نمادها از مؤلفه‏های تأثیرگذار بر تاریخ اجتماعی است که از عوامل گوناگون تأثیر می‏پذیرد. بحث و مطالعه در مورد تاریخ اجتماعی شیعیان نیز از این قاعده مستثنا نیست این نوشته به برخی از نمادهای زبانی در تاریخ اجتماعی شیعیان در دوره حکومت صفویه اشاره دارد. این نوشتار به مواردی از چگونگی عملکرد و رفتار شیعیان پرداخته که در آن عصر به شیعیان اختصاص داشته است و از باورها و اعتقادات آنان حکایت دارد، به این گونه که با مشاهده این رفتار می‏توان باورها و عملکردهای شیعی را تشخیص داد. از این رفتار می‏توان به اذان، اعلام برائت از مخالفان ائمه، قصه گویی، منقبت خوانی، نقش سکه‏ها، کاشی‏کاری‏ها و فلزکاری‏ها اشاره کرد که هر کدام از این نمادها اشاره به رفتار و منش مردم آن دوران و میزان علاقه و روش ابراز آن دارد و اینکه آیا این روش دچار نقص و عیبی بوده و تا به چه اندازه توانسته تشیع را بر دل مردم رسوخ بدهد. سنبل سازی و نشان برای یک مذهب در روش‏های گوناگون ازجمله شعر و منقبت و یا در وادی نقوش در کاشی و فلز و اینکه در قهوه‏خانه‏ها و مجالس ذکر منقبت و مصائب کربلا باشد، این نشانگر میزان ارادت شاهان و مردم به ائمه اطهار و مذهب شیعه است.