همراهی فیتوپلاسماهایی از گروه‌های جاروک نخود کبوتر (16SrIX)و افژولش شبدر(16SrVI) با بیماری تورم جوانه گوجه فرنگی در ایران*

Abstract

تورم جوانه یکی از بیماری‌های مهم گوجه فرنگی در ایران و سایر نقاط دنیا می‌باشد. دربازدیدهای سال‌های 89-1388 این بیماری در مزارع گوجه فرنگی استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و فارس دیده گردید. علائم بارز بیماری عبارت بودند از کوچک ماندن، ضخیم شدن و رنگپریدگی برگ‌ها، ارغوانی شدن رگبرگ‌ها در قسمت زیرین برگ، رشد جوانه‌های جانبی ساقه، ضخیم شدن ساقه، تغییرات گل شامل بزرگ شدن کاسبرگ هایی که در انتها به هم چسبیده‌اند و تبدیل کاسه گل به یک جسم کیسه مانند، گل سبزی و فیلودی و عدم تشکیل میوه. عامل بیماری از طریق پیوند از گوجه فرنگی به گوجه فرنگی و به وسیله سس (<em>Cuscuta campestris </em>Yunck.)از گوجه فرنگی به پروانش انتقال داده شد. از پنج بوته گوجه فرنگی دارای علائم تورم جوانه در هر استان، بوته‌های گوجه‌فرنگی و پروانش مایه‌زنی شده، پروانش آلوده به عامل بیماری جاروک لیموترش به عنوان کنترل مثبت و گیاهان سالم گوجه فرنگی و پروانش به عنوان کنترل منفی دی ان ای کل استخراج و دی ان ای هر نمونه از نظر آلودگی فیتوپلاسمایی با روش واکنش زنجیره ای پلیمراز(PCR) آزمایش شد. در آزمون پی سی آر مستقیم با استفاده از جفت آغازگرP1/P7 وآزمون پی سی آر دو مرحله ای با استفاده از جفت آغازگرهای P1/P7 (دور اول) وRl6F2n/Rl6R2 (دور دوم) در نمونه‌های دی ان ای گوجه فرنگی دارای علائم در طبیعت، نمونه‌های گوجه فرنگی و پروانش مایه‌زنی شده و دارای علائم و کنترل مثبت قطعات مورد انتظار(به ترتیب 1800 و 1200جفت باز) از دی ان ای ریبوزومی تکثیر شد. هضم آنزیمی محصول پی سی آر دو مرحله ای با استفاده از آنزیم‌های <em>Alu</em>I, <em>Rsa</em>I<em>, Hin</em>fI, <em>Hae</em>III, <em>Hpa</em>II و<em>Taq</em>I نشان داد که عامل تورم جوانه در استان‌های کردستان و خراسان شمالی متعلق به گروه جاروک نخود کبوتر(pigeon pea witches' broom ) ا (گروه آر ان ای ریبوزومی 16SrIX) و در استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاه و فارس متعلق به گروه افژولش شبدر(clover proliferation) یا گروه آر ان ای ریبوزومی16SrVI می باشد. محصول پی سی آر مستقیم نمونه‌های تورم جوانه در این استان‌ها با استفاده ازInsT/Aclone^TM PCR Product Cloning Kit در پلاسمیدpTZ57R/T و در سویه <em>Escherichia coli </em>DH5<em>a</em><em> </em>همسانه‌سازی و تعیین ترادف شد. آنالیز تبارزایی ترادف ناحیه میانی ژن‌های آار ان ای ریبوزومیS 16و S 23 نیز عامل تورم جوانه گوجه فرنگی در استان‌های کردستان و خراسان شمالی را با فیتوپلاسماهای گروه16SrIX و عامل تورم جوانه در استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاه و فارس را بافیتوپلاسماهای گروه16SrVI طبقه‌بندی کرد. RFLP کامپیوتری با استفاده از ترادف 1200 جفت بازی از ژن آر ان ای ریبوزومـی S16 و 17 انزیم برشی علاوه بر تأیید نتایج آنالیزهای RFLP فیزیکی و تبارزایی نشان داد که فیتوپلاسماهای طبقه‌بندی شده با گروه16SrIX متعلق به زیر گروه16SrIX-E و فیتوپلاسماهای طبقه‌بندی شده با گروه16SrVI متعلق به زیر گروه16SrVI-A هستند. این اولین گزارش از وجود بیماری فیتوپلاسمایی تورم جوانه در استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، آذربایجان شرقی ، کردستان و کرمانشاه وگروه بندی فیتوپلاسماهای ردیابی شده در این تحقیق است.