روش‌شناسی تفسیر عقلی در سیرۀ تفسیری امام رضا

Abstract

مسئله پژوهش حاضر، این است که با توجه به شرایط و فضای حاکم بر عصر امام رضا(ع)، آن حضرت از چه روش‌هایی در تفسیر آیات قرآن استفاده نموده‌اند؟ در بررسی روایات تفسیری امام رضا(ع)، این نتیجه به دست می‌آید که آن حضرت، از روش­های تفسیری مختلفی مانند قرآن به قرآن، قرآن به سنت، قرآن به عقل، قرآن به لغت در بیان مفاهیم آیات الهی بهره جسته­اند. از میان روش‌های فوق، روش تفسیر عقلی جایگاه ویژه‌ای در سیرۀ تفسیری آن حضرت دارد. آن حضرت در بحث‌های اعتقادی و کلامی با فرقه­های مختلف کلامی زمان خویش، ضمن استفاده از قرآن به عنوان سند گویای اسلام، توجه ویژه‌ای به مباحث عقلی داشته‌اند و در مواجهه با فرقه­های کلامی و افکار الحادی مختلف، با استناد به استدلال‌های قرآنی و تحلیل عقلی آن، وارد بحث شده و مخاطبان را مجاب نموده­اند، به طوری که می‌توان ادعا نمود آن حضرت به لحاظ شرایط خاص عصر خویش از استدلال‌های عقلی زیاد استفاده ­نموده‌اند. همچنین در مناظره و گفت‏وگو با عالمان دیگر ادیان و مکاتب مختلف زمان خود نیز، از عقل برای غلبه بر آنان بهره فراوانی برده‌اند.