سنجش مرکّب و خون در مرزبانی دین واکاوی عبارت مشهور به «مداد العلماء أفضل من دماء الشهداء»

Abstract

موضوع پژوهش پیش‌­رو بررسی مفهوم روایتی است که به اشتباه در عُرف اهل علم با عنوان «مداد العلماء أفضل من دماء ­الشهداء» شناخته شده است. هر چند اصل مسئله مستند و درست ‌می‌باشد، اما ظاهر آن در مجامع روایی شیعه به گونۀ دیگری گزارش شده است. برتری مرکّب قلم دانشمندان دین بر خون شهیدان که در واقع به تراوشات قلم و سیاهه­های بر جای مانده از آنها اشاره دارد، مطلبی است که با روایات فراوانی که به جایگاه دانشمندان دین و ارزش کاری آنان پرداخته، قابل اثبات و تبیین است. نکته‌ای که ممکن است به‌عنوان یک اشکال در کنار چنین روایاتی مطرح شود، این است که چگونه امکان دارد جان­فشانی و جانبازی در راه حق در راستای مرزبانی از حدود و جان و نوامیس جامعۀ اسلامی، ارزشی کمتر از نگارش و پژوهش در جهت تبیین آموزه­‌های دین و دفاع از آنها در برابر شبهات نظری و عملی داشته باشد؟ در واقع می­‌باید به این مسئله پاسخ داد که آیا مرزبانی باورها برتر است یا مرزبانی وطن؟ و کدام­یک اصل و اساس و دیگری پیرو آن به‌‏شمار می­‌آید؟ بی‌­شک دانشمندان دین مسئولیت سنگینی را پذیرفته­‌اند که در هر عصر و دوره­‌ا‌ی می‌­باید به مقتضیات آن زمان توجه نمایند و این مسئله در زمان کنونی با وجود خیزش جنگ نرم حساس­‌تر است.