سنت ادبی آغازیه و گونه‌های آن در قرآن

Abstract

کتاب‌های مقدس معمولاً با یکی از گونه‌های تسمیه، ستایش و نیایش آغاز می‌شوند. این کیفیت را آغازیه نام نهاده‌ایم. آغازیة قرآن با دو نگاه کل‌نگر و جزءنگر، قابل بررسی است؛ نخست اینکه سورة حمد، که این سه ساختار را به ترتیب در خود جای داده است، زیباترین آغازیة ممکن برای کلّ قرآن شمرده می‌شود. آغازیه در اجزای قرآن (سوره‌ها) خود گونه‌های متعددی دارد که بر ادبیات فارسی و عربی تأثیری انکارناپذیر گذارده است، این‌گونه‌ها عبارت‌اند از:

1- حمد و تسبیح خداوند 2- حروف مقطعه 3- توصیف کتاب آسمانی 4- توصیف خداوند 5- بیان آفرینش 6- خطاب خدا به بندگان و پیامبر 7- آغازیه‌های پرسشی 8- تصویرگری قیامت 9- بیان ویژگی‌های مؤمنان و کافران 10- سوگند 11- بیان مستقیم از زبان خداوند به عنوان متکلم. تنوع آغازیه‌های قرآن یک‌بار دیگر بر غنای ساختاری و محتوایی و سرآمدی این کتاب تأکید دارد.