بررسی ایدئولوژی قیام عاشورا مبتنی بر بیانات امام حسین (ع) در 61-60 ه.ق به روش نظریه‌پردازی داده بنیاد

Abstract

اهمیت نهضت امام حسین (ع) و لزوم شناخت صحیح آن، موجب شده است که تتبع و تحقیق در این حوزه همواره مورد اهتمام اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان باشد. با وجود تأملات فراوان در این خصوص؛ همچنان خلأ تحصیل یک مدل اندیشگانی منسجم در این حوزه که مبتنی بر بیانات رهبری این نهضت عظیم که در عرصه‏ی نظر و عمل فعالانه وارد شده است، احساس می‌شد. با امعان نظر به اهمیت موضوع و در امتداد تلاش‏های صورت گرفته در این عرصه، درصدد برآمدیم تا با تأملی مجدد، پِژوهشی روشمند در این حوزه با استفاده از روش «نظریه‌پردازی داده بنیاد» به دست دهیم. برآیند تحلیل بیانات شریف امام از آغاز تا انجام نهضت حاکی از آن است که قیام امام در زمانی رخ‏ داد که فضای کلی حاکم بر جامعه‏ی اسلامی، به‌گونه‌ای محسوس با تعالیم اسلامی ناهم‌سو بوده است. در این میان به خلافت رسیدن یزید که آن نیز معلول یک سلسله از کُنش‏های اجتماعیِ منافی با حق‏مداری بود، اسلام را در معرض خطر و تحریف قرار داد. درواقع با تشخیص عدم صلاحیت حاکمیت وقت به عنوان چالش اصلی جامعه و در نظر داشتن زمینه‌ها و علل آن، راه‌حلی بنیانی مدنظر بوده؛ ضمن آنکه راهکارهای فرعی و راهبردهایی نیز به مقتضای شرایط متفاوت نهضت اتخاذشده است. درنهایت قیام، در دو حالت متفاوت ترسیم شده که هرکدام بنا بر شرایط و مقتضیات مطلوب قلمداد می‏شود.