مطالعه علل توقف فعالیت های حزب جمهوری اسلامی از منظر جامعه شناسی احزاب سیاسی

Abstract

احزاب سیاسی از طریق اجرای کارکردهایی مثل انتقال خواسته های مردم به حاکمیت ، تربیت نیروهای سیاسی برای اداره کشور و نهادمند کردن رقابت سیاسی قانونی در تحقق توسعه سیاسی به ایفای نقش می پردازند. از سوی دیگر دلایل متعدد سیاسی ،اقتصادی،فرهنگی، و عملکرد نخبگان سیاسی و حزبی در ناکامی احزاب سیاسی در ایفای نقش خود اثرگذار هستند. مقاله حاضر به دنبال بررسی این سوال اصلی است که علل شکل گیری حزب جمهوری اسلامی و نقش آن در مساله تحزب در ایران چیست و بر اساس روش تحلیل داده های تاریخی فرضیه اصلی زیر را به آزمون گذاشته است که حزب جمهوری اسلامی برای حفاظت از انقلاب اسلامی و جلوگیری از انزوای نیروهای مذهبی در جامعه انقلابی به وجود آمد و در تثبیت نظام سیاسی جدید و تاسیس نهاد های انقلابی ، تدوین قانون اساسی، رقابت با احزاب سیاسی غیر ولایی وتربیت نیروهای سیاسی لازم برای اداره کشور نقش بسیار مهمی ایفا کرد، اما فراگیر و جبهه ای بودن آن ، نحوه عضوگیری، عدم دقت و سخت‌گیری در پایبندی اعضا به اهداف مرامنامه حزب، شهادت اولین و مؤثرترین دبیرکل حزب - آیت‌الله بهشتی- ، ناهمگونی تفکر و آمال نخبگان حزبی مخصوصاً شورای مرکزی آن ، و در نهایت دوگانگی در شیوه تعامل حزب با قوه مجریه در کنار سایر علل، حزب مذکور را با ناکامی در استمرار فعالیت خود مواجه ساخت و تجربه تلخ دیگری در حیات احزاب سیاسی ایران را رقم زد.