ارزیابی روش‌های حفاظتی و افزایش آبدهی قنات‌ها در ایران

Abstract

قنات دانش بومی ایرانی و فنی برای دستیابی به آب و انتقال آن به اراضی مستعد کشاورزی و ایجاد سکونتگاه می‌باشد و پایدارترین شیوه متناسب با شرایط جغرافیایی گستره وسیعی از مناطق خشک ایران محسوب می‌شود. بروز خشک‌سالی و افزایش تقاضای آب در دهه‌های گذشته باعث تغییر شیوه استحصال آب از طریق چاه به جای قنات شده است که با تجاوز به حریم قنات‌ها و برداشت‌های بی‌رویه باعث خشک شدن بسیاری از قنات‌ها و افت شدید آبخوان‌ها شده و بحرانی شدن وضعیت بسیاری از دشت‌ها و رو آوردن بخش مدیریت آب به روش‌های ناپایداری مانند انتقال بین حوضه‌ای را به دنبال داشته است. از اینرو‌ تعداد زیاد رشته قنوات و پراکندگی مناسب آن در خشک‌ترین نواحی ایران لزوم توجه به این سرمایه ملی و نگهداری و احیای آن را جهت تامین بخشی از نیازهای آبی و کاهش تنش و مدیریت بحران کم آبی را ضروری می-سازد. در این پژوهش جهت ارج نهادن به ارزش قنات و ترویج احیای آن، ابتدا به بیان اهمیت قنات و ضرورت محافظت از آن پرداخته شده است. سپس بر اساس معیارهای مختلف قنات‌ها به دسته‌بندی‌های مختلف تقسیم‌بندی شده است. در ادامه محاسن و معایب قنات و روش‌های تغذیه سطحی و زیرزمینی آن مورد بررسی قرا گرفته است. در انتها روش‌های حفاظتی بخش خشکه‌کار و روش‌های افزایش آبدهی تره‌کار قنات به صورت طبقه‌بندی شده ارائه شده است.