تغییرات ریخت شناختی جمجمه خرس قهوه‌ای (Ursus arctos) در دو رشته کوه البرز و زاگرس در ایران

Abstract

اندازه‌گیری و توصیف خصوصیات ریختی جانداران ابزاری سودمند برای شناسایی و رده‌بندی آنها محسوب می‌شود و از دیدگاه بوم‌شناسی تکاملی نیز در توصیف سازگاری جمعیت‌های مختلف یک گونه به شرایط محلی حائز اهمیت است. خرس قهوه‌ای بزرگترین گوشتخوار ایران که از گستره پراکنش وسیعی در مناطق کوهستانی شمال و غرب کشور برخوردار است. در این مطالعه تعداد 21 جمجمه (شامل 11 نمونه از رشته کوه‌های البرز و 10جمجمه از رشته کوه‌های زاگرس) جمع آوری و 26 متغیر برای هر یک از جمجمه‌ها اندازه‌گیری شد. از تغییر شکل لگاریتمی برای دستیابی به توزیع نرمال متغیرهای اندازه-گیری شده استفاده شد و با استفاده از میانگین هندسی اثر اندازه و سن نمونه‌ها حذف گردید. تفاوت معنی‌دار متغیرهای اندازه‌گیری شده بین نمونه‌های دو منطقه با استفاده از آزمون تی سنجیده شده و از آزمون تجزیه به مؤلفه‌های اصلی برای دسته‌بندی متغیرها به مؤلفه‌های توصیف‌کننده ابعاد و شکل جمجمه‌ها استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون تی نشان داد که هشت متغیر از متغیرهای اندازه‌گیری شده بین دو گروه جمجمه‌های جمع‌آوری شده از البرز و زاگرس دارای تفاوت معنی‌داری هستند. براساس نتایج این پژوهش به طور کلی جمجمه‌های مربوط به منطقه البرز دارای ابعاد بزرگتری نسبت به جمجمه-های منطقه زاگرس هستند. همچنین تجزیه به مولفه‌های اصلی بر اساس هشت متغیر معنی‌دار نشان داد که تمایز قابل توجهی در ابعاد ولی نه در شکل جمجمه جمعیت خرس‌های این دو منطقه وجود دارد به نحوی که دو گروه کاملا مجزا از یکدیگر را تشکیل می‌دهند.