صفات خداوند بین حقیقت و مجاز از منظر تفسیر کلامی

Abstract

سرآغاز دین، معرفت خداوند است که اوصافش به کامل‌ترین شیوه در قرآن بیان شده است. قرآن نیز به عنوان اصلی‌ترین منبع معرفت‌شناختی دینی، مورد قبول همة مسلمانان است. تلاش برای <br />بدست ­دادن قواعد و ضوابط تفسیر کلام خداوند، سبب تدوین علوم ادبی در زبان عربی گردید؛ و مفسران، این علوم را اساس و مبنای تفسیر آیات قرآن قرار دادند. مکاتب کلامی و متکلمان، در مقام اثبات آراء گوناگون، به اصول ادبی استناد کرده و از آیات واحد، عقاید مختلفی را استنباط می‌کنند، به گونه‌ای که با مبانی فکری آنها سازگار باشد. در تحلیل ادبی آیاتِ صفات خداوند، دیدگاه‌های مختلفی همچون حمل بر حقیقت یا مجاز،‌ کنایه، مشاکله،‌ حذف و ... وجود دارد که مقایسة تحلیل‌های ادبی مفسران با گرایش‌های فکری آنان، می‌تواند بیانگر میزان پایبندی آنها به مبانی فکریشان باشد. مقالة حاضر به بررسی تأثیر پیش‌فرض‌های کلامی مفسّران در تحلیل ادبی آیاتِ صفات پرداخته است.