عوامل پیدایی هجا در نزد بشار بن برد

Abstract

«فن هجا» از فنون شعری است که به‌طور خودانگیخته یا غیرخودانگیخته، برای آرامش آشفتگی‌های درونی شاعر همراه با رنجش مهجوّ از وجود وی برمی‌خیزد. بدون شک در شکل‌گیری این نوع از شعر، عامل یا عواملی دخالت دارد، همان‌گونه که در جهت‌گیری شاعران به سوی نوع معیّنی از شعر، انگیزه‌ها یا عللی دخیل است. این مقاله تلاش دارد این عوامل را در دو دستة بیرونی و درونی بررسی نماید. در قسمت نخست به بررسی ریشه‌های هجوگرایی بشار در محیط خانواده و اجتماع پرداخته شده، و از بردگی خانوادگی، نقص عضو ژنتیکی، مقطوع‌النسل بودن و اثرات آن در تولید هجا سخن گفته شده است، و در بخش بعدیِ آن به انطباق شخصیّت این شاعر با نقطه‌نظرهای برخی از روانشناسان و‌ جامعه‌شناسان در مباحثی چون اضطراب، هیجان‌خواهی، عقدة حقارت و عقده خودبزرگ‌بینی پرداخته شده است.

واژه‌های کلیدی: بشاربن برد، هجا، اغراض شعر، انگیزه‌های هجو، بصره.