پیشنهادی در خوانش بیتی از ابوالطیب مصعبی

Abstract

شمار مجموع ابیات فارسی بازمانده از ابوالطیب مصعبی شاعر عهد سامانی بسیار اندک است. وانگهی، در همین معدود بیت های بازمانده از او نیز چندان تحریف راه یافته که فهم بعضی از آن ها را سخت دشوار گردانیده و باعث اختلاف انظار و اقوال در ضبط و شرح اشعار وی شده است. عمده ترین شعر فارسی ابوالطیب مصعبی، همان چکامه «جهانا همانا فسوسی و بازی/ که بر کس نپایی و با کس نسازی» بوده که در تاریخ بیهقی آمده است. از بیت های تأمل خواه چکامه مصعبی، بیت دوم آن است که «جهان» را اینگونه وصف می کند: «چو ماه از نمودن، چو خار از پسودن؛ به گاه ربودن چو شاهین و بازی». این ضبط مشهور بیت، یا به تعبیر درست تر، ضبطی است که از راه متداول ترین تصحیح تاریخ بیهقی (یعنی تصحیح شادروان دکتر فیاض)به شهرت رسیده است؛ ولی، تنها ضبط این بیت نیست. ضبط های دیگری هم هست که در ویراست های دیگر تاریخ بیهقی یا از جای هایی که به هر نحو آن را از تاریخ بیهقی برگرفته اند، اختیار گردیده است. نویسنده در نوشتار حاضر، دگرسانی ها در این بیت را مورد مداقه قرار می دهد. در نهایت، اینگونه اذعان می دارد که خوانش «چو مار از پسودن» به جای «چو خار از پسودن» با سخن مصعبی سازگار است.