تبیین ساختار، کارکرد و گاه نگاری کوره‌ی سفالگری مشکویه (مشکین تپه)

Abstract

محوطه‌ی تاریخی مشکویه که امروزه مشکین تپه نامیده می‌شود، در بخش شمالی فلات مرکزی بین دو شهر تاریخی ری (در شمال) و ساوه (در جنوب) قرار دارد. با جستجو در منابع تاریخی، روشن شد که مشکین تپه‌ی امروزین همان مشکویه ی تاریخی بوده که استقرارگاهی در شاهراه خراسان به شمار می‌رفته است. دو تعبیر برای واژه‌ی مشکویه می‌توان در نظر گرفت: الف) مشکویه منطقه‌ای بوده که شکار آهو و استحصال مشک در آنجا انجام می‌گرفته است. ب) مشکوی را می‌توان کاخ یا حرم‌سرای پادشاه در نظر گرفت. پس از خوانش متون کهن، بررسی روشمند محوطه نشان داد که قطعات سفال و ابزارآلات سفالگری می‌تواند بقایای یک شهر صنعتی از عصر سلجوقی باشد. کاوش باستان‌شناسی سال 1387، نشان داد که این شهر کوچک در سده‌های 5 و 6 هـ. ق. سفال‌های موردنیاز ری و بسیاری از روستاهای این منطقه‌ی فرهنگی ـ سیاسی را تأمین می‌نموده است. نگارنده در این نوشتار ساختار، کارکرد و گاه نگاری کوره‌ی سفالگری کشف‌شده را مورد تحلیل قرار داده است. این هدف از طریق تحلیل و تفسیر پژوهش‌های قوم باستان‌شناسی سفال، خوانش منابع کهن و به‌ویژه داده‌های باستان‌شناختی حاصل از بررسی و کاوش مشکویه تحقق یافته است.