تحلیل الگوی استقرار دوره مس سنگی دشت رودبار جنوب، حوزه فرهنگی هلیل رود

Abstract

دشت رودبارجنوب و ارتفاعات پیرامون آن در جنوب شرق ایران از دیرباز به‌واسطه اقلیم مناسب دارای قابلیت‌های فراوان جهت استقرار جمعیت‌های انسانی بوده است. بررسی­های باستان‌شناسی دشت رودبار جنوب به‌عنوان بخش مهمی از پژوهش­های باستان­شناسی صورت گرفته در حوزه فرهنگی هلیل‌رود در محدوده­ای به وسعت بیش از 6000 کیلومترمربع انجام‌شده که از میان آثار شناسایی‌شده، 53 محوطه آن متعلق به دوره مس‌سنگی بوده است. رودخانه دائمی هلیل­رود و دشت حاصلخیز رودبار جنوب، مهم‌ترین عوامل مؤثر در شکل­گیری نوع الگوی استقراری محوطه­های مس­سنگی این حوزه بوده است. الگوی اصلی پراکنش محوطه­ها در این دوره، الگویی خوشه­ای در کنار هلیل‌رود و شاخه­های فرعی آن در بستر دشت رودبار و مناطق پای کوهی و میانکوهی است. با توجه به شواهد موجود ازجمله موقعیت مکانی، وسعت، میزان و تراکم آثار سطحی می­توان این محوطه­ها را به استقرارهای دائم یا موقت نسبت داد. بامطالعه گونه­های سفالی به‌دست‌آمده از این محوطه­ها و مقایسه آن با سفال‌های تپه یحیی و تل ابلیس و محطوط آباد می­توان توالی و تداوم استقرارها را در مراحل مختلف دوره مس‌سنگی مشاهده کرد. ارتباط دشت رودبار با مراکزی چون دره بردسیر (تل‌ابلیس)، دشت صوغان (تپه یحیی) و دشت جیرفت (محطوط آباد) موجب شکل­گیری فرهنگ‌های مشترک و برهم­کنش­های فرهنگی متقابل در این دوره بوده است. این مقاله تلاش دارد ضمن معرفی استقرارهای دوره مس­سنگی دشت رودبارجنوب، با بهره­گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (جی­آی­اس) به بازسازی و تحلیل الگوی استقراری این دوره بپردازد.