مطالعه‌ی ساختاری رخنمون های صخره ای در نگاره «فرود با ایرانیان مواجه می‌شود» از شاهنامه طهماسبی

Abstract

در هنر ایران تصاویر و نشانه‌های بصری بسیاری، از طبیعت انعکاس یافته‌اند. نقاش ایرانی همواره به طبیعت و نمودهای آن همچون گیاهان، صخره‌ها و آسمان دلبستگی داشته و از آنجایی که طبیعت‌گرایی و آمیختگی انسان با طبیعت، ریشه در اعتقادات مذهبی و اسطوره‌ای مردم ایران دارد، در نگاره‌ها به عنوان یکی از اصول زیبایی‌شناسانه طبیعت­گرا مشاهده می‌شود. یکی از این نشانه‌های تصویری، صخره است که از جنبه‌ی نمادین و تمثیلی نیز مورد توجه بوده است. صخره‌های خیال‌انگیز با چهره‌های حک شده و به آسمان سر کشیده -عموماً هماهنگ با روایت داستانی- مفهوم خاصی را بیان می‌کنند. یکی از آثاری که گونه‌های متفاوتی از رخنمون‌های صخره‌ای را به نمایش گذاشته، نگاره «<em>فرود با ایرانیان مواجه می‌شود»</em> از شاهنامه طهماسبی است. در مقاله‌ی حاضر نمونه‌های تصویری صخره‌های رخنما مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرند و به این سؤالات پاسخ داده می‌شود: چه ارتباطی میان رخنمون‌های صخره‌ای با متن داستان وجود دارد؟ از لحاظ بصری و ساختاری رخنمون‌های صخره‌ای چه خصوصیاتی دارند؟ رخنمون‌ها با متن داستان ارتباط داشته و همراه با سایر عناصر در جهت تقویت روایت داستانی هماهنگ گشته‌اند. بر اساس نگاره مورد بحث، رخنمون‌ها به دو نوع انسانی و حیوانی و به صورت تجریدی یا کاملاً طبیعی تصویر شده‌اند. تاکنون پژوهشی به طور مستقیم در رابطه با موضوع رخنمون‌های صخره‌ای، بویژه در این نگاره، مورد تحلیل و بررسی قرار نگرفته است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی می‌باشد. مقاله‌ی حاضر به تحلیل ساختاری رخنمون‌ها می‌پردازد و کیفیت عناصر رخنما را که در ساختار نگاره نقش داشته، مورد بررسی قرار می‌دهد.