بازسازی معنایی کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار در کردستان: یک مطالعۀ کیفی

Abstract

زنان سرپرست خانوار ازجمله گروه‏های اجتماعی آسیب‏پذیر در جامعه‌اند و زندگی اجتماعی آنان به‌دلیل نبودن یا ضعف سرپرستی مرد با چالش‏هایی روبه‌روست. هدف این پژوهش مطالعۀ کیفی کیفیت زندگی این قشر از زنان از نگاه خودشان در شهر مرزی بانه در کردستان است؛ شهری که در یک و نیم دهۀ گذشته به‌دلیل تحولات اقتصادی، تغییرات اجتماعی زیادی را تجربه کرده و وجود شماری از این زنان، معلول همین تحولات است. روش این پژوهش کیفی است. با 23 نفر از زنان سرپرست خانوار در این شهر مصاحبۀ عمیق انجام شد. حجم نمونه‏ براساس معیار اشباع نظری تعیین شد. از روش تحلیل محتوای کیفی برای تحلیل داده‏های مصاحبه‏ای استفاده شد. تحلیل‏ها درنهایت‌ سبب ظهور چهار مقولۀ اصلی زیر شد: فرسودگی تدریجی، طرد و حاشیه‏نشینی، بازتعریف جایگاه زنانگی و حمایت برای بقا. این یافته‏ها نشان می‌دهند با وجود وضعیت دشوار و کیفیت نامطلوب زندگی این دسته از زنان، کمک‏های مالی و حمایتی نهادهای رسمی حتی در سطوحی پایین در کنار کمک‏های مردمی نقش مهمی در زندگی آنها دارند. نکتۀ مهم این است که این حمایت‏های رسمی و غیررسمی در بسیاری از موارد تنها به حفظ وضعیت موجودشان کمک کرده و به‌ندرت سبب توانمندی آنها شده است؛ یعنی تنها بقای وضعیت کنونی آنان با ویژگی‏های مذکور را تضمین می‏کند و هدایت حمایت‏ها به‌ویژه به حوزۀ اشتغال آنان بسیار مؤثرتر است.