عوامل زمینه‌ساز دیرخوابی دانشجویان دختر ساکن خوابگاه دانشگاه تبریز

Abstract

دیرخوابی یکی از موضوعاتی است که اخیراً در خوابگاه‌های دانشجویی، مسأله‌ای مشهود است که تأثیرات نامطلوبی بر دانشجویان می‌تواند داشته باشد، به همین دلیل، برای فهم عوامل زمینه‌ساز آن، تلاش شده است از روش نظریۀ زمینه‌ای استفاده شود. روش پژوهش، کیفی است و بر اساس روش نمونه‌گیری هدفمند و نیز معیار اشباع نظری، 10 نفر از دانشجویان با ویژگی دیرخوابی انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از تکنیک مصاحبۀ عمیق و برای توصیف اطلاعات دموگرافیکی افراد مورد مطالعه، از آمارهای توصیفی استفاده شده است. مفاهیم و مقولات به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها نشان داد شبکه‌های اجتماعی مجازی، وابستگی ارتباطی- عاطفی، عوامل خانوادگی، فشار هنجاری گروه دوستی، بی‌تفاوتی اجتماعی و احساس گمنامی از عوامل زمینه‌ساز اختلال دیرخوابی دانشجویان مورد مطالعه به شمار می‌آید، به‌گونه‌ای که در مقولۀ شبکه‌های اجتماعی مجازی: برقرای ارتباط شبکه‌های مجازی، چت‌کردن تا نزدیکی صبح، سرک‌کشیدن در زندگی دیگران در فضای مجازی، در مقولۀ وابستگی ارتباطی– عاطفی: وجود اشخاص مهم در زندگی، تلقی‌کردن فضای مجازی به‌صورت عامل تخلیۀ روانی، افزایش انگیزه و امید هنگام ارتباط مجازی، احساس تنهایی، احساس سرخوردگی هنگام قطع اینترنت، در مقولۀ عوامل خانوادگی: دلتنگی و دوری از خانواده، وجود مشکلات خانوادگی و نبود کنترل‌ پدر و مادر و حس آزادی، در مقولۀ فشار هنجاری گروه دوستی: وجود دوستان ناباب، رقابت با دوستان برای یافتن سوژۀ مجازی، در مقولۀ بی‌تفاوتی اجتماعی: مهم‌نبودن هم‌اتاقی‌ها، رعایت‌نکردن اصول هم‌اتاقی و در مقولۀ احساس گمنامی: چت با اشخاص ناآشنا، راحت‌بودن برقراری ارتباط تأثیرگذار بوده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مقولۀ هسته‌ای این پژوهش، ولع ارتباط مجازی است که موارد منتهی به آن در قالب یک مدل پاردایمی شامل شرایط علّی، شرایط زمینه‌ساز، پیامدها، راهکارها و استراتژی کنش ارائه شده است.