جلوه‌های بی‌ادبی کلامی در تلویزیون در چارچوب نظریة گفتمان کالپپر مطالعه موردی: سریال «مادرانه»

Abstract

وجهه، خود انگارة عمومی است که هر فرد برای خود قائل است. وجهه، عبارت ­است از احترامی که هر فرد برای خود و آبروی خود قائل است. از طرفی، ادب توجه به وجهة طرف گفت­وگو در طول مکالمه و در مقابل، بی­ادبی تهدید وجهه است. کالپپر (2011) در نظریة گفتمان خود به راهکارهای اعمال بی‌ادبی براساس سه نوع وجهة فردی، رابطه‌ای، اجتماعی و دو نوع حقوق اجتماعی تساوی و وابستگی و ارتباط این مفاهیم اشاره می‌کند. این رویکرد بر عواملی چون بافت، هنجارهای اجتماعی و احساسات متمرکز و دارای ویژگی جمع­مداری وجهه است. از این‌رو با چنین رویکردی می‌توان پدیدة بی­ادبی کلامی را در سریال­های خانوادگی ایرانی بررسی کرد. این پژوهش در چارچوب این نظریه به این سؤال پاسخ می‌دهد که نظریة گفتمان کالپپر در سریال «مادرانه» از چه زوایایی قابل بحث و این سریال حاوی کدام یک از الگوهای بی­ادبی کلامی است. به این منظور تعداد 30 نمونه از گفت­و­گوهای حاوی ارتباط میان انواع وجهه و حقوق اجتماعی به روش نمونه­گیری هدفمند، انتخاب و از روش توصیفی ـ تحلیلی برای تحلیل آنهااستفاده شده است. یافته­ها نشان می­دهند که همة الگوهای بی­ادبی کلامی شامل تهدید وجهة فردی، رابطه‌ای و اجتماعی با توجه به حقوق اجتماعی با جلوه­های مختلف در این سریال بکار رفته که در این بین الگوی تهدید وجهة رابطه­ای به میزان 6/86 درصد دارای بالاترین میزان وقوع است.