تحلیل انتقادی استعاره‌ها در مناظره‌های تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری 1396 ایران

Abstract

زبان در کارکرد اجتماعی آن، یعنی گفتمان، نقشی بسیار مهمی در تعیین قدرت اجتماعی دارد. از آنجا که استعاره پدیده‌ای بسیار رایج در زبان و حاکم بر نظام مفهومی است، می‌تواند در این راستا نقشی برجسته ایفا ‌کند. با توجه به اینکه در زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس، جامعه بیش از هر زمانی در معرض نزاع گفتمان‌های رقیب برای تغییر روابط قدرت قرار می‌گیرد، در این پژوهش، در پی آنیم که در چارچوب رویکرد «تحلیل انتقادی استعاره» چارتریس‌بلک که حاصل تلفیق رویکردهای شناختی، تحلیل انتقادی گفتمان، کاربردشناسی و پیکره‌ای است، استعاره‌های به‌کاررفته در مناظره‌های تلویزیونی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 ایران را بررسی و از این رهگذر به اندیشه‌ها و نگرش‌های پنهان در پس متون تولیدشده دست یابیم. در این پژوهش سه فرضیه بررسی شد و یافته‌ها هر سه فرضیه را تأیید کردند: 1) بستر تجربی مشترک با رأی‌دهندگان، متقاعدسازی منطقی واحساسی آن‌ها و مشروعیت‌بخشی به دیدگاه‌های خود و مشروعیت‌زدایی از دیدگاه‌های رقیب، مهم‌ترین انگیزه‌های کاربرد و گزینش استعاره‌ها در این مناظره‌ها هستند؛ 2) در این مناظره‌ها از حوزه‌های سفر، منازعه و ساختمان بیش از سایر حوزه‌ها استفاده شده است؛ 3) با وجود شباهت در استفادة جریان‌های سیاسی از حوزه‌های مبدأ استعاره‌ها، تفاوت‌هایی در فراخوانی هستی‌های این حوزه‌ها مشاهده می‌شود که بازتاب تفاوت‌های ایدئولوژیک این جریان‌هاست.