جستاری در گونه‌های زبانی و کنش‌های گفتاری برنامه‌های رادیویی «جوان ایرانی سلام» (رادیو جوان) و «سلام ایران» (رادیو ایران)

Abstract

بررسی زبان‌شناختی برنامه‌های رادیویی و انتخاب گونه زبانی مناسب برای هر برنامه، با توجه به گونة زبانی مخاطب هدف هر برنامه، هویت، کارکرد و مأموریت شبکه‌ها، مسئله‌ای مهم در مطالعة رابطة زبان و رسانة رادیو است. این پژوهش به روش تحلیل محتوای کیفی و با استناد به نظریه کنش‌های گفتاری/ سخن (جان آستین) و ویژگی‌های گونة زبان گفتاری (یول و براون)، به‌عنوان چارچوب نظری تحقیق انجام شده است. پس از تجزیه‌وتحلیل بیست برنامه صبحگاهی انتخابی (10 برنامه از رادیو جوان و 10 برنامه از رادیو ایران) مشخص شد که زبان برنامه‌های صبحگاهی رادیو جوان از ویژگی‌هایی نظیر کاربرد اصطلاحات و واژگان مصطلح در زبان جوانان، استفاده کردن از زبان مخفی و واژگان مخفف، داشتن صراحت و جسارت در کلام و بهره‌گیری از جملات کوتاه و پرشتاب با توجه به مخاطب هدف برخوردار هستند. گونه زبانی برنامه‌های صبحگاهی رادیو ایران دارای ویژگی‌هایی نظیر توجه به مخاطب هدف و بی‌نشانی نسبی گونة زبانی برنامه‌ها، نزدیک بودن به زبان معیار، بکار نبردن واژگان مخفف و زبان مخفی و در مواردی استفاده از واژگان مصطلح در زبان جوانان است. همچنین مشخص شد که مقولة جنسیت در گزینش سبک گفتاری گویندگان مانند وجود اطناب، قطع کلام مخاطب و نوبت‌گیری در کلام گویندگان مرد مؤثر است.