بازتاب خویشکاری «وایو » در منظومه های حماسی ملی

Abstract

بازتاب خویشکاری «وایو» در منظومه‌های حماسی ملی چکیدهوایو یکی از مرموزترین خدایان هندوایرانی است است که برخلاف دیگر ایزدان مزدایی، حاملِ مفهومی از تقابل دوگانه‌ی حیات و مرگ است. از وی در ریگ‌ودا، اوستا و متون پهلوی یاد می‌شود. با بررسی انعکاس دو چهره‌ی متضادّ اهورایی و اهریمنی از او در متون نامبرده و به دنبال آن در حماسه‌های ملّی، می‌توان به قدرت ماندگاری این ایزد کهن در قالب الگوهای آیینی-اسطوره‌ایِ نیایش، رزم و مرگ پی برد. در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای تلاش شده است نشان دهیم که علی‌رغم حضورِ واژه‌ی ساده‌ی باد در حماسه‌ها، باید به آن‌چه در لایه‌های زیرین این واژه و آن‌چه در بارِ معنایی–اسطوره‌ای آن وجود دارد، توجه بیشتر شود. نگارندگان، ضمن بررسی شواهدِ مختلف در حماسه‌های منظوم بدین نتیجه رسیده‌اند که باد در این آثار نمایانگر یک پدپده‌ی صِرف طبیعی نیست، بلکه ایزد باد یا وایو، کارکردهای اسطوره‌ای خود را در حماسه‌ها به ویژه در شاهنامه حفظ کرده و در سه نقش اصلیِ خدای جنگ و جنگاوران با طیف متنوعی از اعمال از جمله نبرد باد با قهرمان، یاری سپاه، یاری پهلوان در گذر از دریا، سرنگونی درفش و حمایت از شاه، نیز نقش ِپیک مرگ و سرانجام، به عنوان همکارِ تیشتَر در اعمالی مانندِ جادویی کردن با باد و آزمون پهلوان با باد و سرما، خویشکاری‌های دیرین خود را انعکاس داده است. کلیدواژه‌ها:. ایزد جنگ، باد، نیایش، منظومه‌های حماسی ملی، وایو.