علل ابهام مکان در شاهنامه‌ی فردوسی

Abstract

حماسه‌های بزرگ همواره دارای ساختار محتوایی، بیانی و زبانی خاصی هستند که گویای وجوه مشترک این آثار است. از آن‌جا که زمان و مکان در آثار حماسی و روایت‌های گوناگون آن‌ها در نسل‌های مختلف تا زمان تکوین نهایی این قسم از آثار دست‌خوش تغییرات مختلف می گردد ، رفته رفته زمان و مکان هویت آشکار و عینی خود را از دست می‌دهد و از این رو در حماسه‌های بزرگ با ابهام در زمان و مکان روبرو می شویم . در شاهنامه فردوسی نیز که یکی از شاهکا‌ر‌های مسلّم در ادبیات حماسی جهان است، چنین جنبه‌ای کاملاً آشکار است و حماسه‌پژوهان و شاهنامه-شناسان همواره بر وجود ابهام مکان همراه با ابهام زمان در این اثر سترگ استاد توس تأکید ورزیده‌اند؛ ولی هرگز به علل این ابهام که محصول روایات مختلف شفاهی و نقل سینه به سینه آن‌هاست، توجهی نداشته‌اند.این مقاله با بررسی همه جانبه‌ی علل ابهام مکان در شاهنامه و شواهد تاریخی و جغرافیایی و آن‌چه از شاهنامه دریافت می‌شود، کوشیده‌است تا نکته‌های تازه و بی پیشینهای را در این زمینه مطرح و افق‌های روشنی را در این موضوع بگشاید. واژه‌های کلیدی: حماسه، شاهنامه، ابهام مکان، ابهام زمان.