بررسی گلستان سعدی با تکیه بر یافته‌های روان‌تحلیل‌گری

Abstract

همراه با جست‌وجوی درک عمیق متون ادبی و فهم اهدافی که پدیدآورندگان آن‌ها دنبال کرده‌اند، بررسی متون ادبی با هدف افزایش شناخت عوامل مؤثر در شکل‌گیری آن (از جمله، عوامل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، بین‌شخصی و عوامل درونی یا روان‌شناختی)، به‌طور روزافزونی مورد توجه قرار گرفته است که مبین ارزش فزاینده‌ی آن‌هاست. بررسی روان‌پویشی آثار ادبی، مورد رغبت بسیاری از محققان است. اما در ادبیات فارسی، شاید بیش‌ترین بررسی از این نوع، با استناد به آثار یونگ انجام گرفته است. در صورتی که بررسی روان‌تحلیلی متون ادبی، به گستره‌ی بسیار وسیع‌تری از یافته‌های بالینی روان‌شناسان تحلیل‌گر اشاره دارد. پژوهش حاضر از زوایای دیگری به تحلیل روان‌پویشی گلستان سعدی، به‌عنوان یک اثر معروف در ادبیات فارسی، پرداخته است. با توجه به دشواری قراردادن گستره‌ی وسیع تحلیل اثر ادبی ظریف و پیچیده‌ای مانند گلستان در یک مقاله، گزیده‌هایی از این اثر به‌عنوان بخش‌هایی مهم، مورد بررسی قرار می‌گیرند. حداقل، چهار مدل تفسیری برای گلستان قابل تأمل است. این مدل‌ها، مستقیم، انعکاسی، مخاطب­محور و ترکیبی هستند. دیدگاه‌های روان­تحلیلی به گلستان نیز می­توانند متمرکز بر محتواها یا فرایندهای قابل دستیابی در آن باشد. همچنین، می‌توان هریک از باب‌ها را تحلیل موضوعی کرد. دستیابی به تحلیل‌هایی از کل کتاب، کار بسیار دشوار، اما ارزشمندی است. اساس گلستان بر چشم‌انداز به زندگی استوار است که حضور پدیده‌ی مرگ در آن بسیار پررنگ ‌است. به­طور کلی، می­توان مفاهیم مهمی مانند انحلال تعارض‌های روان‌شناختی یا تحول روان‌شناختی را از خلال این کتاب دریافت.