بازتاب فرهنگ و ادب عربی در منظومة رونق المجالس نصیبی کرمانشاهی

Abstract

یکی از شاعران بزرگ دورة بازگشت ادبی و عهد قاجار، میرزا محمّدخان موسی­بیگ کرمانشاهی، معروف به نصیبی کرمانشاهی است؛ ازجمله آثار متعدّد این شاعر کرمانشاهی، مجموعۀ <em>رونق المجالس</em> است که شاید تنها منظومة مفصّلی باشد که برمبنای مبانی قرآنی و مستندات مُتقن حدیثی و روایی شیعی سروده شده است؛ امّا هنوز به‌صورت منقّح و علمی، احیاء و زینت­بخش محافل علمی و ادبی نشده است. پژوهش حاضر نشان می­دهد که این اثر عظیم در ساحت هنری و معنایی خود، تأثیرات فراوانی از آیات قرآنی، روایات و احادیث فرقانی و ادبیّات عرفانی عربی پذیرفته است؛ همچنین با توجّه به تحوّلات سیاسی، اشاعه و ترویج فرهنگ شیعی و بازگشت شاعران دورۀ قاجار به استفاده از تلفیق دو سبک خراسانی و عراقی و از همه مهم­تر، آشنایی خاصّ نصیبی نسبت به فرهنگ و ادب عرب، باعث شده است که اثرپذیری وی در ساخت ترکیبات نو و نوآوری در ترجمان و کاربرد واژگان و ترکیب­های عربی در فارسی و فخر و خودستایی به­سبک شاعران عرب و هم­اندیشی یا بیان آموزه­های تعلیمی به­سبک اندیشۀ آنان، درخور توجّه باشد.