بررسی پایداری عملکرد دانه ارقام و لاین های امیدبخش گندم نان مناطق سرد با استفاده از آماره های مختلف پایداری

Abstract

به منظور بررسی پاسخ ارقام و لاین­ های مختلف گندم نسبت به شرایط متفاوت محیطی و تعیین پایداری عملکرد دانه، آزمایشی با استفاده از ده رقم و لاین امیدبخش گندم نان مناطق سردسیر در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان­ شرقی از پاییز 1388 به مدت چهار سال زراعی به اجرا درآمد. نتایج حاصل از تجزیه مرکب نشان داد که بین محیط­ ها، ژنوتیپ­ ها و اثرمتقابل ژنوتیپ و محیط اختلاف معنی­ داری در سطح احتمال 1% وجود دارند. با توجه به معنی­ دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ با محیط، تجزیه پایداری با استفاده از روش­ های مختلف از جمله روش­ های غیرپارامتری رتبه ­ای، واریانس محیطی رومر، ضریب تغییرات محیطی، اکووالانس ریک، واریانس شوکلا، ابرهارت راسل، ضریب تشخیص پنتوس، گزینش همزمان برای عملکرد و پایداری، ارزش پایداری امی و GGE biplot انجام شدند تا پایدارترین و پرمحصول­ ترین ارقام شناسایی شوند. در کل، نتایج حاصله از انجام روش­ های مختلف تجزیه پایداری نشان داد که ژنوتیپ­ های شماره 9 (رقم میهن)، شماره 7 (Gaspard/Attila) و 1 (Shi#4414 /Crow" s “//Kvz/6/1-68-120/5/Gds/4/Anza..) به ­ترتیب با میانگین عملکرد 7.36، 7.12 و 7.12 تن در هکتار پایدارترین و پرمحصول­ ترین ارقام بوده و قابل توصیه به زارعین منطقه جهت کشت در مناطق سرد استان آذربایجان­ شرقی و یا استان­ های همجوار با شرایط آب و هوایی مشابه می ­باشند. روش گزینش همزمان در مقایسه با سایر روش­ های مختلف تجزیه پایداری، عمدتاً ارقام پرمحصول را به عنوان رقم پایدار معرفی می ­نماید. بنابراین، از این لحاظ دارای اشکال می ­باشد. همچنین پارامترهای پایداری ضریب تغییرات محیطی و واریانس محیطی رومر در معرفی ارقام پرمحصول با مشکل مواجه است. زیرا، ژنوتیپ­ های با عملکرد بالا از طریق این شاخص­ ها از پایداری کمتری برخوردار هستند.