اثر تنش خشکی و پرایمینگ بذر بر خصوصیات رویشی و زایشی بذر کرچک (Ricinus communis L.) رقم محلی اصفهان

Abstract

خشکی عامل مهمی است که بر جوانه­زنی و رشد اولیه و سرعت نمو گیاه تاثیرگذار می­باشد و به علت کاهش استقرار اولیه عملکرد اقتصادی را کاهش می­دهد. استفاده از پیش تیمار بذور به­منظور همگنی سبز شدن و افزایش سرعت رشد و کاهش اثرات نامساعد محیطی و به دنبال آن بهبود عملکرد می­باشد. این روش ظهور زود هنگام و استقرار گیاه را تسهیل می­بخشد لذا به­منظور بررسی اثر تنش خشکی و پرایمینگ بذر بر خصوصیات رویشی و زایشی دانه کرچک، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه ساعتلو، مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان­غربی، در سال زراعی 94 -1393 به­صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از عامل اصلی شامل 4 تیمار تنش خشکی (60، 90، 110 و 130 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر) و عامل فرعی شامل 4 تیمار پرایمینگ بذر (شاهد، هیدروپرایمینگ، سالسیلیک اسید 1 میلی­مولار و آب اکسیژنه) بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که خشکی تأثیر معنی­داری بر صفات ارتفاع بوته، تعداد کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن و شاخص برداشت داشت. از لحاظ تیمارهای پرایمینگ نیز مشاهده گردید که صفات ارتفاع بوته، تعداد و وزن کپسول، تعداد دانه و وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن تحت تأثیر تیمارهای پرایمینگ قرار گرفتند. اثر متقابل بین تیمارهای خشکی و پرایمینگ نیز بر عملکرد دانه معنی­دار بود. در صفات ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن و شاخص برداشت، تیمار 60 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر بالاترین مقدار را دارا بود. در صفات ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن، که تحت تأثیر پرایمینگ قرار گرفته بودند تیمار سالسیلیک اسید توانست بیشترین مقدار را به خود اختصاص دهد. بیشترین عملکرد دانه و وزن 1000 دانه مربوط به تیمار اثر متقابل 60 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر و پرایمینگ با سالسیلیک اسید بود. بنابراین، وجود تکنولوژی همچون پیش تیمار که بتواند باعث رسیدگی زودهنگام محصول قبل از بروز تنش­های گرمایی و خشکی شود ضروری به نظر می­رسد.