اثر محلول پاشی و مصرف خاکی نانوذرات کیتوزان بر برخی صفات فیزیولوژیک گیاه جو (Hordeum vulgare L.) تحت تنش خشکی

Abstract

کیتوزان یک پلی­ساکارید گلوزامین مشتق شده از کیتین است که به­عنوان الیسیتور زیستی برای بهبود بخشیدن بیوسنتز متابولیست‎های ثانویه و به­عنوان کود در کنترل آزادسازی ترکیبات شیمیایی سموم و تحریک جوانه‎زنی و رشد گیاه استفاده می‎شود. بنابراین، اثر نانوذرات کیتوزان بر گیاه جو تحت تنش خشکی آخر فصل، پژوهشی به­صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط گلدانی مورد بررسی قرار گرفت. فاکتورهای آزمایش شـامل غلظت نانـوذرات در 4 سطح (0، 30، 60 و 90 پی­پی­ام)، روش مصرف در 2 سطح (محلول­پاشی و خاک مصرف) و رژیم آبیاری در 2 سطح (آبیاری کافی و قطع آبیاری 15 روز بعد از گرده­افشانی) بودند. برای انجام آزمایش پس از کاشت بذور جو، محلول نانوذرات کیتوزان آماده شده در سه مرحله رشدی گیاه (پنجه­دهی، ساقه­دهی و سنبله­دهی) به­صورت خاک مصرف و محلول­پاشی مصرف گردیدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی به­طور معنی­داری میزان کاروتنوئید، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، فتوسنتز، هدایت روزنه­ای، تعرق، عملکرد دانه و بیوماس را کاهش و میزان کربوهیدرات محلول، گلوگز، ساکارز، فروکتوز، غلظت CO₂ زیر روزنه (C_i) و کارآیی مصرف آب فتوسنتزی (WUE) را افزایش داد. همچنین، مصرف نانوذرات کیتوزان در هر دو رژیم آبیاری، موجب افزایش معنی‎دار کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و گلوکز شد. مصرف 60 و 90 پی‎پی‎ام نانوذرات کیتوزان موجب افزایش معنی‎دار عملکرد دانه نسبت به شاهد شد. در بیشتر صفات مورد مطالعه، تفاوت معنی‎دار بین دو روش مصرف نانوذرات مشاهده نشد. در مجموع، کاربرد نانوذرات کیتوزان موجب کاهش اثرات مضر تنش خشکی و بهبود رشد و عملکرد گیاه جو گردید.