واکنش گندم (Triticum aestivum) به مصرف سلنیوم در شرایط آبیاری نرمال و تنش کمبود آب

Abstract

به­منظور بررسی واکنش واریته کرج 1 گندم نسبت به محلول­پاشی سلنیوم (از منبع سدیم سلنات) روی برگ در اوایل گلدهی در شرایط کم آبی آزمایشی به­صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با 4 تکرار در سال زراعی 1394-1393 در کرج انجام شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح شامل آبیاری نرمال (I₁) و قطع آبیاری در اواسط گلدهی (110 روز پس از کاشت) (I₂) که در کرت اصلی و سلنیوم در شش غلظت به­صورت خالص صفر (S₀)، 5 (12/3 میکروگرم سدیم سلنات) (S₁)، 10 (24/6 میکروگرم سدیم سلنات (S₂)، 15 (36/9 میکروگرم سدیم سلنات) (S₃)، 20 (5/12 میکروگرم سدیم سلنات) (S₄) و 25 (62/15میکروگرم سدیم سلنات) (S₅) گرم به ازای هکتار در کرت فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کمبود آب میزان سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز، گلوتاتیون پراکسیداز و نشانگر مالون دی­آلدئید را افزایش داد. محلول­پاشی سلنیوم، در شرایط تنش آبی میزان آنزیم­های آنتی اکسیدانت (ضد اکساینده) را افزایش و در غلظت 20 گرم در هکتار به حداکثر رسید و میزان مالون دی­آلدئید کاهش یافت و موجب افزایش معنی­دار عملکرد دانه شد ولی، افزایش آنتی­اکسیدانت­ها و کاهش مالون دی­آلدئید در شرایط نرمال کمتر بود. به­عبارت دیگر، اثر منفی مالون دی­آلدئید بر اجزای عملکرد، پایداری غشای سلول و آنزیم­های آنتی اکسیدانت در شرایط تنش رطوبتی نسبت به شرایط نرمال بیشتر بود. افزایش معنی­دار پایداری غشای سیتوپلاسمی، عملکرد دانه، وزن دانه و سلنیوم دانه در 15 و به­خصوص 20 گرم سلنیوم در هکتار در مقایسه با مقادیر بیشتر و کمتر این عنصر در تنش کم آبی و شرایط نرمال نشان داد سرکوب رادیکال­های آزاد اکسیژن انجام، و القای سازوکار دفاع آنزیمی گیاه در مقابل صدمات اکسیداتیو اثرگذار بوده بنـابراین، استفاده از ترکیبات حفاظتی برون­زا مانند سلنیوم می­تواند ظرفیت آنتی اکسیدانی گیاه را در برابر تنش افزایش دهد.