‏ ارزیابی تنوع‌گونه‌ای و شاخص‌های جمعیتی علف‌های‌هرز مزارع دیم نخود (‏Cicer ‎arientinum L.‎‏) در استان کرمانشاه

Abstract

شناسایی علف‌های هرز به­عنوان اساسی‌ترین اقدام در مدیریت علف‌های هرز مزارع محسوب می‌شود. با اطلاع از وجود علف‌های هرز خاص در یک منطقه می‌توان در مورد روش‌های کنترل آنها تصمیم گرفت. به منظور ارزیابی تنوع گونه­ای و شاخص­های جمعیتی علف‌های هرز مزارع دیم نخود پاییزه تعداد 30 مزرعه در چهار شهرستان استان کرمانشاه در سال 1394 مورد بررسی قرار گرفتند. عملیات نمونه‌برداری بر اساس روش W در بیست نقطه هر مزرعه صورت گرفت. در هر کادر، کلیه­ی علف‌های هرز شناسایی و به تفکیک جنس و گونه شمارش گردیدند. با استفاده از معادلات موجود تراکم، فراوانی، یکنواختی، شاخص غالبیت، تنوع نسبی و تراکم نسبی هرگونه محاسبه شدند. تعداد 44 گونه علف­هرز متعلق به 22 تیره مختلف گیاهی شناسایی گردیدند که تیره­های کاسنی (Asteraceae) با 18 درصد، لگومینوز (Fabaceae) با 13 درصد، شب­بو (Brassicaceae) با 11 درصد و گرامینه (Poaceae) با 9 درصد بیشترین تعداد گونه علف­هرز را به خود اختصاص دادند. از این تعداد، حدود 89 درصد آنها را علف‌های هرز دولپه‌ای و 11 درصد آنها را تک‌لپه‌ای‌ها تشکیل می‌دهند. پهن برگ­های مزارع دیم نخـود پاییزه در شهرستان روانسر به­ترتیب غالبیت شامل کاسنی (L. <em>Cichorium intybus</em>)، پیچک صحرایی (L. <em>Convolvulus arvensis</em>)، جغجغک (Fish.exDc.jaub.&Spach <em>Vaccaria pyramidata</em>) و بی­تیراخ (Dandy <em>Galium tricornatum</em>) بودند. در شهرستان کرمانشاه علف­های هرز پیچک صحرایی، کاسنی، بی­تیراخ) و شنگ (<em>Tragopogon major</em> DC.) و در شهرستان دالاهو، کاسنی، بی­تیراخ، جغجغک و شیرین بیان (<em>Glycyrrhiza glabra</em> L. var. glabra) به ترتیب دارای غالبیت بودند. در شهرستان اسلام آباد غرب این گونه­ها شامل، کاسنی، پیچک صحرایی، خردل وحشی (L. <em>Sinapis arvensis</em>) و شنگ می­باشند. بیش­ترین میزان غالبیت درشهرستان­های روانسر، کاسنی (94/149)، کرمانشاه، پیچک صحرایی (48/92)، دالاهو، کاسنی (24/145) و اسلام آباد غرب، کاسنی (8/116) مشاهده شد. در مجموع نتایج نشان می­دهد که گونه­های علف­های هرز پهن برگ و باریک برگ در مزارع دیم نخود را می­توان با یک برنامه جامع مدیریتی کنترل نمود.