ارزیابی لاین های اینبرد نوترکیب گندم بهاره تحت تنش خشکی

Abstract

ایران جزو مناطق خشک و نیمه خشک جهان محسوب می­ گردد و گندم به­ عنوان یک محصول استراتژیک در اکثر نقاط کشور با مشکل کمبود آب مواجه است. بنابراین، شناسایی ارقام متحمل به تنش خشکی یکی از اهداف اصلی در زراعت می ­باشد. به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مرحله سنبله­ دهی، 72 لاین اینبرد نوترکیب گندم بهاره حاصل از تلاقی رقم آمریکایی Yecora Rojo (پرمحصول، پاکوتاه و زودرس) به ­عنوان والد پدری و لاین ایرانی 49 .No (پابلند و دیررس) به­ عنوان والد مادری، آزمایشی در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با دو تکرار در سال زراعی 1388 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به اجرا درآمد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین لاین­ ها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی­ دار وجود دارد. اختلاف بین شرایط عادی و تنش خشکی نیز برای کلیه صفات به ­جز شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و تعداد روز تا ظهور سنبله معنی­ دار شد. اثر متقابل لاین × شرایط برای هیچ­کدام از صفات معنی ­دار نشد. بنابراین، امکان مقایسه لاین ­ها در متوسط شرایط محیطی فراهم شد. از نظر عملکرد دانه، لاین­ های 96، 122، 123 و 155 به ­عنوان برترین لاین­ ها شناخته شدند. شاخص ­های MP، GMP و STI به­ عنوان مؤثرترین شاخص­ ها جهت شناسایی لاین­ های برتر و ضعیف شناخته شدند. با توجه به شاخص ­های مذکور لاین­ های 96، 122، 123، 138، 149 و 155 به­ عنوان لاین­ های برتر شناسایی شدند. براساس تجزیه رگرسیون گام به گام عملکرد دانه با سایر صفات، به ترتیب تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزاردانه به­ عنوان متغیرهای تأثیرگذار بر عملکرد دانه وارد مدل نهایی شدند. با حضور این متغیرها ضریب تبیین مدل به 81.9 درصد رسید. نتایح حاصل از تجزیه علیت عملکرد دانه و صفات وابسته، نشان­گر اثرات مستقیم مثبت و معنی­ دار تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه بر عملکرد دانه بود. در تجزیه خوشه ­ای بر اساس عملکرد دانه و صفات مرتبط با آن، دو گروه ایجاد شد که لاین­ های برتر از نظر صفات مورد ارزیابی در یک گروه قرار گرفتند.