تأثیر تعارض در روابط چین و روسیه بر احیای سنت غرب‌گرایی در روسیه

Abstract

وضعیت روسیه از نظر جغرافیایی و فرهنگی همیشه دوگانه بوده است. به‌نوعی هم آسیایی و هم اروپایی برآورد می‌شده است. پس از فروپاشی اتحاد شوروی، چین و روسیه شاهد ارتقای همکاری‌ها در روابط بین خود بوده‌اند؛ اما تعامل‌های آن‌ها با یکدیگر به‌شکلی نبوده است که جنبه‌های راهبردی به خود بگیرد و به‌شکل اتحاد علیه غرب در آید. در چنین شرایطی باید دید که روسیه با رشد فزایندۀ قدرت چین چگونه روبه‌رو خواهد شد. اهمیت بررسی روابط این دو دولت از این نظر است که هر دو آن‌ها جزو قدرت‌های تأثیر‌گذار نظام بین‌الملل هستند. پرسش اصلی در این نوشتار این است که واکنش روسیه در صورت تعارض با چین می‌تواند چگونه باشد. این فرضیه‌ در توجیه این مسئله مطرح می‌شود که روسیه در منطقۀ خاور دور و آسیای مرکزی با چین اختلاف‌های اساسی دارد و در نتیجۀ آشکارشدن این اختلاف‌ها، روسیه به‌دلیل ناتوانی در دفاع از مرزهای گسترده‌اش مجبور خواهد شد با تهدیدی که از اولویت کمتری برخوردار است یعنی غرب وارد مصالحه شود. برای درک بهتر و ملموس‌تر فرضیۀ ارائه‌شده واکنش‌های هر دو طرف را در شرایط به‌نسبت مشابه تاریخی آن‌ها پیگیری می‌کنیم تا نسبت به واکنش احتمالی روسیه درک روشن‌تری به‌دست آوریم. تبیین نظری این مسئله در چارچوب نظریۀ موازنۀ تهدید صورت می‌گیرد و بر اساس آن نتیجه‌گیری می‌شود که روسیه سرانجام گرایش غرب‌گرایانۀ خود را دوباره صورت‌‌بندی می‌کند، البته نه به‌صورت نوعی همکاری تاکتیکی و موقت با غرب بلکه در جهت ایجاد اتحادی راهبردی و پایدار با آن.