مطالعۀ تطبیقی دیپلماسی رسانه‌ای ایران و ترکیه در آسیای مرکزی و قفقاز

Abstract

امروزه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورها به‌عنوان عاملی تعیین‌کننده و اثرگذار در نظام بین‌الملل تحت ‌‌تأثیر تحول‌های شگرف در عرصۀ علوم ارتباطی جدید قرار گرفته‌اند؛ چنان‌که «دیپلماسی رسانه‌ای» به‌عنوان یکی از شاخه‌های اصلی فعالیت‌های دستگاه‌ سیاست خارجی و دیپلماسی، بخش شایان ‌توجهی از دیپلماسی عمومی کشورهای قدرتمند منطقه‌ای و جهانی را به خود اختصاص داده است. به‌‌گونه‌ای که امروزه توانسته در بحران‌ها، انقلاب‌ها و جنگ‌ها و دوستی‌های کشورها نقشی اساسی بر عهده داشته باشد. رسانه‌های نوینِ ارتباطی توانایی خبرسازی، خبررسانی و جهت‌دهی به افکار عمومی جوامع را دارند. پس از فروپاشی اتحاد شوروی در اوایل دهۀ نود و استقلال کشورهای منطقۀ آسیای مرکزی و قفقاز، دو قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران و ترکیه، تلاش خود را برای نفوذ در این منطقۀ نوظهور آغاز کردند و با توجه به ظرفیت‌های بسیار خوبی که هرکدام از این کشورها در حوزه‌های فرهنگی، زبانی، قومی، مذهبی، تمدنی، اقتصادی و جغرافیایی با این منطقه دارند، سعی در نفوذ در این منطقه داشته‌اند. این دو کشور می‌خواهند در کنار فعالیت‌های دیپلماتیک رسمی خود از قدرت نرم خویش نیز برای دستیابی به هدف‌های فرهنگی و اقتصادی در این منطقه بیشترین استفاده را ببرند. پرسش اصلی این نوشتار این است که دیپلماسی رسانه‌ای جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در منطقۀ آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی مبتنی بر چه مؤلفه‌هایی است؟ در پاسخ به این پرسش با استفاده از چارچوب مفهومی دیپلماسی رسانه‌ای، این فرضیه مطرح می‌شود که دیپلماسی رسانه‌ای ایران مبتنی بر صداوسیما و ارگان‌های دولتی و دیپلماسی رسانه‌ای ترکیه مبتنی بر سازمان‌ها و تلویزیون‌های خصوصی است.