ژئوپلیتیک دریایی و سیاست خارجی روسیه در بحران‌های اوکراین و سوریه

Abstract

توجه به اهمیت امنیتی و اقتصادی مناطق دریایی در سیاست خارجی روسیه در سال‌های اخیر افزایش یافته است. روسیه نفوذ و کنترل بر دریاهای مهم را از بنیادهای خیزش و تحکیم جایگاه خود در سیاست بین‌الملل می‌داند. از این‌رو برنامه‌های تقویت و نوسازی گسترده‌ای در حوزۀ نیروی دریایی در پیش گرفته است. روسیه که به‌دنبال بازپس‌گیری جایگاه خود در سیاست بین‌الملل است، به‌راستی قدرتی بزرگ نخواهد بود؛ مگر اینکه همانند بیشتر قدرت‌های بزرگ از گذشته تاکنون همچون انگلیس، آمریکا و چین که با افزایش قدرت، حضور گسترده‌تری در مناطق آبی جهان پیدا می‌کنند، در «اقیانوس جهانی» حضور پر‌‌رنگ‌تری داشته باشد؛ بنابراین مسئلۀ کنترل و تسلط بر مناطق آبی مهم جهان در مواردی همچون گرجستان، اوکراین و سوریه از مؤلفه‌های اصلی تبیین‌کنندۀ رفتار روسیه در سال‌های اخیر است. همچنین روسیه همانند همۀ قدرت‌های بزرگ جهان تلاش می‌کند تا در خارج از مرزهای خود حضور نظامی داشته باشد. بر این مبنا این نوشتار در پی پاسخ‌گویی به این پرسش است که علت مداخلۀ نظامی روسیه در بحران‌های اوکراین و سوریه چیست؟ در پاسخ گفته می‌شود که حفظ و تقویت کنترل روسیه بر دریاهای سیاه و مدیترانه از عامل‌های اصلی حضور این کشور در اوکراین و سوریه بوده است. با توجه به اینکه روسیه هم در اوکراین و هم در سوریه پایگاه‌های دریایی دارد با مداخله در این دو کشور به‌دنبال آن است که پایگاه‌های سواستوپول و ترتوس را حفظ کند و از این راه تسلط خود را بر این مناطق مهم تقویت کند.