تحلیل پیوندهای امنیتی ایران و آسیای مرکزی بر اساس نظریه «مجموعه‌های امنیتی منطقه‌ای»

Abstract

ایران همواره به منطقۀ آسیای مرکزی به‌عنوان منطقه‌ای در مجاورت جغرافیایی‌اش از جنبه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، ژئوپلیتیک و امنیتی توجه داشته است. با توجه به پیوستگی‌های مختلف ایران و آسیای مرکزی، وضعیت امنیتی در منطقه از منظر ثبات و بی‌ثباتی می‌تواند بر امنیت ایران تأثیرگذار باشد. در بیش از یک دهۀ اخیر، با تغییر رخ‌داده در مفهوم امنیت و طرح جنبه‌های نوین امنیت، بر میزان اهمیت آسیای مرکزی برای ایران از منظر امنیتی نیز افزوده شده است. بر این اساس، نوشتار حاضر با تمرکز بر موضوع امنیت در آسیای مرکزی و با استفاده از چارچوب نظری «مجموعه‌های امنیتی منطقه‌ای»، تلاش دارد ضمن ارائۀ یک طبقه‌بندی از مهم‌‌‌ترین مسائل و دغدغه‌های امنیتی موجود در منطقه، جنبه‌های پیوند ایران را با این منطقه در بحث امنیت بررسی کند. به‌بیان دیگر، این نوشتار در پی پاسخ‌گویی به چرایی تأثیرگذاری امنیت در منطقۀ آسیای مرکزی بر امنیت ملی و منافع ملی ایران است و پس از بررسی و تحلیل موضوع، چنین بیان می‌کند که با توجه به میزان و شدت پیوندهای امنیتی ایران با منطقۀ آسیای مرکزی، ایران به جزئی از مجموعۀ امنیتی آسیای مرکزی تبدیل شده است. همین مسئله، سبب شده امنیت در منطقه بر امنیت و منافع ملی ایران تأثیرگذار باشد. در این نوشتار از روش «تبیینی» بهره گرفته شده، بدین معنا که با بهره‌گیری از چارچوبی نظری، فرضیۀ پژوهش از دل گزاره‌های نظریه اقتباس شده و در رابطه با موضوع بحث، به آزمون گذاشته شده است.