بررسی مدل ارتباط سلسله‌‌‌مراتبی میان دادسرا و پلیس در فرایند کیفری

Abstract

روابط میان دادسرا و پلیس متناسب با نظام دادرسی حاکم -تفتیشی یا اتهامی- از مدل‌های متفاوتی پیروی می‌کند. این نوشتار با استفاده از استراتژی تحلیل منطقی و روش کتابخانه‌ای درصدد معرفی مدل ارتباطی سلسله‌مراتبی که وابسته به نظام دادرسی تفتیشی است، می باشد. این رابطه برخلاف مدل موجود در نظام اتهامی است که بر نوعی تعامل و پیوند شبکه‌ای تنظیم گردیده است. مولفه‌های مدل سلسله‌مراتبی عبارتند از اختیارات گسترده دادسرا و حاکمیت بر پلیس، اختیارات محدود پلیس و تابعیت از دادسرا و روابط عمودی میان دادسرا و پلیس. این مدل از محاسنی چون تشکیلات منسجم، قطعیت و تساوی در اجرای قانون برخوردار است و در عین‌حال از آسیب‌هایی چون نا‌‌‌اثربخشی نظارت، نادیده گرفتن ابعاد انسانی، پر‌هزینه بودن و انعطاف‌ناپذیری روابط رنج می‌برد اما به نظر می‌رسد لزومی به تحمل این آسیب‌ها در روابط پلیس و دادسرا نیست؛ زیرا بر‌ اساس تجربه‌های متعدد و موفق دیگر کشورهای دنیا، می‌توان با حفظ ماهیت نظام تفتیشی و ایجاد تغییراتی غیر‌ بنیادین در مدل روابط سلسله‌مراتبی به اصلاح آن کمک رساند. با توجه به ‌این‌که دادرسی کیفری ایران و روابط دادسرا و پلیس آن از نظام تفتیشی و مدل سلسله‌‌‌مراتبی پیروی می‌کند، این نوشتار زمینه ساز بهبود روابط دادسرا و پلیس در ایران می‌باشد.