بررسی مهارت‌های تفکّر انتقادی در داستان‌های کودکان و نوجوانان

Abstract

پژوهشگران در این مقاله کوشیده­اند که در بررسی­ای مقدماتی ضمن شناسایی مهارت­های کلیدی در تفکّر انتقادی، پیوندی میان مؤلّفه­های تفکّر انتقادی و عناصر داستانی برقرار کنند و در تعدادی از داستان­های تألیفی که در ایران منتشر شده­اند، میزان وجود این مؤلّفه­ها را بسنجند. به این منظور، هفده مهارت کلیدی را که از آثار ریچارد پل استخراج شده­اند، فهرست کرده و پس از خواندن هر داستان مشخص شده که آیا مهارت یا مؤلّفه­ی یادشده در آن داستان وجود داشته است یا خیر و اگر وجود داشته، در کدام یک از عناصر داستان، دیده شده است. جامعه­ی مورد بررسی در این پژوهش 14 کتاب داستان تألیفی برای گروه سنی «ج» است که در فاصله سال­های (1342-1386) از سوی شورای کتاب کودک به عنوان آثار ویژه برای گروه­های سنی «ج» معرفی شده­اند در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. به نظر می­رسد دو داستان حقیقت و مرد دانا و ماهی سیاه کوچولو از نظر به­کارگیری مؤلّفه‌های تفکّر انتقادی در مرتبه­ی بهتری قرار دارند. ضعف عمده­ی داستان­ها در وجود راوی­های مداخله­گر، خالی‌بودن از درون­مایه­های طنز، استفاده‌ی مطلوب نکردن از شگردهای داستانی برای خلق فضاهای متفاوت و تقویت دیدگاه­های گوناگون و.... بوده­ است. قوی­ترین مؤلّفه را در بیشتر داستان­ها می‌توان پای­بندی به قابلیت­های استدلال اخلاقی دانست. واژه­های کلیدی: