اثربخشی برنامه ترکیبی والدگری ذهن‌آگاهانه و آموزش مدیریت والدین بر بهزیستی روانشناختی و شادکامی کودکان

Abstract

والدگری ذهن­آگاهانه، کاربردی جدید از ذهن­آگاهی است که هدف آن بهبود بخشیدن به والدگری از طریق ارتقای کیفیت توجه والدینی و افزایش آگاهی هیجانی است. آموزش مدیریت والدین نیز بر افزایش کیفیت روابط بین والدین و فرزندان تأکید دارد و مستلزم یادگیری مهارت­های جدید جهت اصلاح رفتار کودکان است. پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه اثربخشی برنامه­ی ترکیبی والدگری ذهن­آگاهانه و آموزش مدیریت والدین و آموزش مدیریت والدین به تنهایی بر بهزیستی روان­شناختی و شادکامی کودکانصورت گرفت. روش پژوهش از نوع آزمایشی در قالب طرح پیش­آزمون- پس­آزمون دوگروهی بود. جامعه­ی پژوهش حاضر را کلیه­ی کودکان پایه چهارم تا ششم دبستان­های واقع در منطقه 8 شهر قم در سال تحصیلی 96-95 به همراه مادرانشان، تشکیل می­دادند. نمونه­ی این پژوهش شامل 41 تن از کودکان پایه­های چهارم تا ششم دبستان به همراه مادرانشان بود که به شیوه­ی در دسترس از بین دبستان­های منطقه 8 انتخاب شده و به طریق تصادفی در دو گروه جای داده شدند. ابزارهای پژوهش در جمعیت مادران شامل برنامه­ی ترکیبی والدگری ذهن­آگاهانه و آموزش مدیریت والدین، پرسشنامه­ی چهار سوالی شادی و مقیاس ذهن­آگاهی بین­فردی در والدگری بود. مقیاس دایره­ای خلق و مقیاس بهزیستی روان­شناختی نیز ابزارهایی بودند که در گروه کودکان اجرا شدند. شرکت­کنندگان در سه مرحله پیش­آزمون، پس­آزمون و پیگیری به ابزارهای پژوهش پاسخ دادند. یکی از گروه­ها، برنامه­ی ترکیبی والدگری ذهن­آگاهانه و آموزش مدیریت والدین، و گروه دیگر فقط برنامه­ی آموزش مدیریت والدین را در 8 جلسه­ی 2 ساعته و به صورت یک جلسه در هر هفته دریافت کردند. نتایج تحلیل واریانس آمیخته نشان داد که برنامه­ی ترکیبی نسبت به برنامه آموزش مدیریت والدین در افزایش نمره­ی بهزیستی روانشناختی کودکان (01/0/P<57/7F=) مؤثرتر بوده است و این تغییرات در مرحله پیگیری نیز ثابت مانده­ است. اما در میزان شادکامی کودکان، بین دو گروه تفاوت معناداری به دست نیامد. اثربخشی بالاتر برنامه­ی ترکیبی نسبت به آموزش مدیریت والدین بر بهزیستی روان­شناختی را می­توان وابسته به کاربرد اصول والدگری ذهن­آگاهانه دانست. به نظر می­رسد والدگری ذهن­آگاهانه از طریق سازوکارهایی چون گوش­دادن با توجه کامل، پذیرش بدون قضاوت، شفقت­مندی، خودتنظیمی و آگاهی هیجانی منجر به ارتقای رابطه والد- کودک و به تبع آن افزایش بهزیستی روان­شناختی در کودکان می­گردد.