بررسی مؤلفه‌های دموکراسی در کتاب‌های تعلیمات اجتماعی دوره‌ی ابتدایی

Abstract

هدف از تحقیق حاضر بررسی میزان برخورداری کتاب‌های تعلیمات اجتماعی دوره‌ی ابتدایی از مؤلفه‌های دموکراسی بر اساس دیدگاه‌های دیویی، اسکو، شریعتمداری و بشیریه بود. بدین منظور ابتدا با مشخص ساختن ده مؤلفه برای دموکراسی، به تعریف واحدهای تحلیل (پاراگراف، تصاویر و پرسش‌ها) پرداختیم. در ادامه با شمارش فراوانی‌ واحدهای تحلیل مشمول و غیر مشمول دموکراسی با استفاده از روش ویلیام رُمی، ضریب درگیری فراگیران با متون درسی با استناد به مؤلفه‌های دموکراسی، محاسبه شد. علاوه بر این از آزمون خی2‌ برای مقایسه فراوانی‌ها و نسبت‌ها، تفاوت بین ضرایب درگیری و نیز نحوه‌ی توزیع مؤلفه‌ها در محتوای کتب درسی تعلیمات اجتماعی پایه‌های سوم، چهارم و پنجم ابتدایی استفادهگردید. با توجه به مقایسه و تحلیل ضرایب درگیری (ISE) به دست آمده از محتوای کتاب‌های‌ مورد بررسی، می‌توان اظهار داشت که از لحاظ میزان برخورداری از مؤلفه‌های دموکراسی، کتاب تعلیمات اجتماعی در پایه‌ی سوم، دارای عملکردی بسیار ضعیف (24/0=ISE)، کتاب پایه‌ی چهارم، در حد مطلوب (16/1=ISE) و کتاب پنجم ابتدایی دارای وضعیتی بسیار مطلوب‌ است (23/2=ISE). در بخش پرسش‌ها، تحلیل ضرایب درگیری بدست‌آمده مبیّن توجه اندک هر سه کتاب به مؤلفه‌های دموکراسی است و در بخش تصاویر نیز صرفاً کتاب تعلیمات اجتماعی پنجم از عمل‌کردی نیمه‌فعال (91/0=ISE) در زمینه‌ی جلب توجه دانش‌آموزان به مؤلفه‌های دموکراسی برخوردار می‌باشد. علاوه براین نتایج حاصل از آزمون خی‌2 نشان داد که درمجموع بین سه پایه‌ی تحصیلی مورد بررسی، تفاوت معناداری در توزیع مؤلفه‌های دموکراسی وجود ندارد. امّا میزان توزیع مؤلفه‌ها در کل محتوا، به طور معناداری نامتوازن بود.