تولید فضای شهری بابلسر در دوره‌های قاجار و پهلوی

Abstract

این مقاله کوشیده است تا با استفاده از مفاهیم و روش‌شناسی دیالکتیکی هانری لفور به بررسی تولید و تحولات فضای شهری بابلسر از دورة انعقاد معاهدة گلستان و ترکمنچای در دورة فتحعلیشاه تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی بپردازد. این پژوهش در مطالعه و تفسیر تاریخ فضا از منابعی چون سفرنامه‌ها، اسناد، عکس‌های برجا مانده، کتاب‌های تاریخی محلی، ملی و بین‌المللی، و تکنیک‌هایی چون مصاحبه‌های عمیق، بحث‌های گروهی، گردآوری تاریخ شفاهی، و مشاهدة آثار برجا مانده، استفاده کرده است و به بررسی ساختارها (اقتصادی و سیاسی)، و عوامل (روابط میان نیروهای اجتماعی) در کنار یکدیگر پرداخته است. با الهام از سه‌گانة مفهومی لفور، و با توجه به تجربة خاص این شهر، سه‌گانة ساخته شده جهت ترسیم بافت در هم پیچیدة فضا، شامل «عمل فضایی»، «سیاست‌های اقتصادی» و «اقتصاد سیاسی» است. مؤلفه‌های این سه‌گانه، در هفت زیر دورة تاریخی به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته‌اند. بررسی دیالکتیکی این سه‌گانه، حاکی از وجود چرخش‌های اقتصادی، فرهنگی، و تغییر در نیروهای اجتماعی است و فضا از فضای مطلق به فضای انتزاعی و از فضای انتزاعی به فضای متمایز متحول شده است. این پژوهش کوشیده تفسیری از این تحولات ارائه کند.