موانع ارتقای زنان در نظام پزشکی ایران: مطالعه ای موردی کیفی در جامعه شناسی آموزش و پرورش

Abstract

صرف نظر از اینکه در یک دهة گذشته سهم زنان در آموزش عالی، به ویژه در مقاطع کارشناسی و عمومی افزایش یافته است و بارقه‌هایی از گسترش حضور زنان در موقعیّت‌های شغلی بالاتر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دیده می‌شود، امّا حضور ایشان در مقاطع بالای تحصیلی و شغلی نظام آموزش پزشکی همچنان اندک و کمرنگ بوده و نابرابری‌ها و تحریم‌های اجتماعی مبتنی بر جنسیت در این حوزه چشمگیر است. در این مقاله، با اتخاذ رویکرد روش‌شناختی کیفی و با استفاده از تکنیک « مصاحبه با مطلعین کلیدی» تلاش شده است فهم شماری از مطلعین کلیدی نظام آموزش پزشکی ایران دربارة این موضوع مورد مطالعه قرار گیرد. یافته‌های این واکاوی نشان می‌دهد که مشارکت‌کنندگان، پنج مقوله یا عامل مهم مرتبط با عاملیت و ساختار را به مثابه موانع عمده در مشارکت جدّی و واقعی زنان در مقاطع و مدارج بالای علمی و دانشگاهی نظام آموزش پزشکی مشخص کرده‌اند. این پنج عامل بازدارنده عبارتند از: « وارد شدن به حوزة ازدواج و خانواده»، « مردسالاری یا پدرسالاری موجود در فرهنگ جامعه ایرانی»، « مسائل مالی و اقتصادی»، « تفاوت‌های روانشناختی موجود میان دو جنس» و « مسألة رعایت حدود شرعی و عرفی در روابط بین دو جنس». همچنین از نظر مشارکت‌کنندگان، اگرچه نقش مسئولین و تصمیم‌گیران نظام آموزش پزشکی در عدم دستیابی زنان به پست‌های مدیریتی پررنگ است، اما نمی‌توان نقشی بازدارنده در خصوص ادامه‌ تحصیل زنان برای ایشان قائل شد. من‌حیث‌المجموع، می‌توان عامل « خانوادة مردسالار و مبتنی بر کلیشه‌های جنسیتی» را در صورت‌بندی تحریم‌های اجتماعی مبتنی بر جنسیت و سلب فرصت‌های برابر پیشرفت از زنان در حوزة نظام آموزش پزشکی ایران به عنوان عاملی بسیار مؤثر معرفی نمود.