بازیابی جایگاه تاریخی ایران در خلیج فارس در تعامل با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی

Abstract

در این مقاله، پس از طرح مسئله و توضیح جایگاه محوری خلیج فارس در میانه‌هارتلند جهان، از حضور تاریخی تمدن‌ها و دولت‌های ساحلی و خارجی در این منطقه سخن خواهیم گفت. حضور و نفوذ بیگانگان در خلیج فارس طیف گسترده‌ای از دول استعماری برّی و بحری اروپایی شامل پرتغال، هلند، انگلستان، روسیه تزاری، آلمان و عثمانی و سرانجام ایالات متحده را شامل می‌شود که سیر تاریخی حضور این قدرت‌ها در منطقه اجمالاً بیان خواهد شد. در ادامه به اختلافات و تنش‌های مرزی و زمینه‌ها و پیامدهای آنها از جمله جنگ‌ها و منازعات گسترده در منطقه خواهیم پرداخت و به مواردی از هر یک اشاره خواهیم کرد. شکل‌گیری انواع اتحادیه‌ها و شکل بندی‌های منطقه‌ای در خلیج فارس و جایگاه کانونی این منطقه در برخی اتحادیه‌ها و فورماسیون‌های بین‌المللی موضوع مبحث بعدی خواهد بود. ویژگی‌های خاص منطقه خلیج فارس در ابعاد و وجوه گوناگون موضوع دیگری است که به آن خواهیم پرداخت. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که راهبرد مقتضی و تامین‌کننده منافع ملی ایران در خلیج فارس در مواجهه با قدرت‌ها و بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در این گستره چه می‌تواند باشد. بر این اساس در این مطالعه به طرح و تبیین این فرضیه خواهیم پرداخت که بهره‌گیری از مزایای نسبی و توانمندی‌های بالقوه ایران در چارچوب رویکردی مسالمت‌آمیز و صلح جویانه در تعاملات منطقه‌ای، به بازیابی جایگاه محوری و نقش هژمونیک تاریخی ایران در خلیج فارس می‌انجامد. روش تحقیق در پژوهش حاضر، توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری داده‌ها، کتابخانه‌ای است.