تحلیل عاملی : دشواری ها و تنگناهای آن

Abstract

تحلیل عاملی یکی از فنون پیشرفته آمار چند متغییری است که در جهت دستیابی به بسیاری از هدفهای علمی و پژوهشی مانند مدلسازی ، فرضیه سازی ، رواسازی تست ها ، تشخیص پاره تست ها و فراهم ساختن زمینه اجرای سایر روشهای پیشرفته آماری مانند رگرسیون چند متغییری و معادلات ساختاری به کار می رود . اما پیچیدگی و دشواری درک ، اجرا و تحلیل عاملی موجب شده است بسیاری از کاربران بدون آشنایی با منطق زیربنایی ، محدودیتها و نیز دامنه کاربرد آن ، به اجرا و بکارگیری یافته های حاصل از آن بپردازند و بدین ترتیب زمینه ساز تفسیرهای نامعتبر و ناروا و نیز تعمیم های نادرست از پدیده ها و متغییرهای مورد مطالعه گردند . این مقاله سعی دارد علاوه بر تشریح تاریخچه ، هدفها و زیربناهای نظری ، منطقی و تا حدودی نیز پایه های ریاضی این تکنیک ، محدودیتها و مسائل و مشکلات عمده تحلیل عاملی را نیز خاطر نشان سازد . از دگر سو ، بدلیل تمایل فزاینده به اجرای این روش بویژه در مراکز علمی ، آموزشی و پژوهشی کشور تلاش شده است توصیه هایی به منظور فراهم آوردن زمینه مناسب برای کسانی که مایل به یادگیری و اجرای تحلیل عاملی هستند و یا آنهایی که سالها متمادی در پژوهشهای خود از یک روش استفاده کرده اند ، ارائه گردد.