بررسی تطبیقی میزان ارتباط سورۀ عادیات با امیرالمومنین(ع) در منابع فریقین

Abstract

تفسیر صحیح سوره «عادیات»، یکی از فضائل امیرالمؤمنین(ع) را ثابت می‌کند. پژوهش حاضر می‌کوشد تا اختلاف‌های تفسیری سورۀ «عادیات» را حل کند. بدین منظور، براساس تفاسیر و سایر منابع فریقین که این واقعه را گزارش کرده‌اند، به مطالعۀ واژه‌ها و رفع تعارض روایات اسباب نزول این سوره پرداخته است. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی، با بررسی تطبیقی تفاسیر فریقین، به بررسی دیدگاه‌های موجود دربارۀ مصداق واژۀ «عادیات» پرداخته و به دنبال یافتن راه­ حل تعارض روایات اهل­ سنت، در زمینۀ اسباب نزول سورۀ عادیات و نیز رفع اختلاف منابع تاریخی فریقین در شرح <em>«</em><em>غزوه ذاتُ السَّلاسِل</em><em>»</em> می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد، دربارۀ مصداق واژۀ «عادیات»، مفسران چهار احتمال داده‌اند: شترهای حاجیان، اسب‌ها به طور کلی، اسب جنگی و اسب‌ها در یک جهاد ویژه. نظریۀ چهارم، هم با فضا و سیاق و تفسیر بلاغی - بیانی سوره سازگار است، و هم با اصول ادبی و لغت‌شناسی واژه‌های «ضبح» و «قدح»، و هم با روایات اسباب نزول. سورۀ عادیات، درپی جهاد مسلمانان، به فرماندهی حضرت علی(ع) و پیروزی ایشان در غزوۀ «ذات السلاسل» در مدینه نازل شده است. از آن­جا که قبل از نزول سوره، خطر مهمی پیامبر(ص) را تهدید می‌کرده و سه نفر از صحابه، نتوانستند به نتیجۀ لازم در دفع دشمنان برسند، این سوره مکی شمرده شده تا این­که برخی حقایق، پنهان بماند. روایات اسباب نزول در منابع اهل سنت، به علت اضطراب و تعارض فراوان و عدم هماهنگی با واژه‌ها و فضای سوره، مورد تردید قرار گرفته و کاستی منابع تاریخی آنها نیز، در شرح «غزوۀ ذات السلاسل» تبیین شده است .این منابع با حذف بخش مربوط به فرماندهی حضرت علی(ع)، آن را به عمروعاص مرتبط می‌دانند که بخش کوچکی از ماجرای جنگ است.