سهم منابع طبیعی و انسان‌ساخت در توزیع عناصر سنگین در رسوب مغزی در دریاچة زریوار

Abstract

نمونه‌های رسوب مغزی می‌تواند اطلاعات جامعی را در مورد محیط‌های آبی در اختیار قرار دهد. میزان رسوبگذاری، تغییرات شرایط آب و هوایی در دوران‌های مختلف و غلظت عناصر سنگین از جمله مهم‌ترین مطالعات رسوبات مغزی به شمار می‌آیند. در این تحقیق با هدف بررسی آلودگی فلزات سنگین، یک نمونه مغزی به طول 70 سانتیمتر از مرکز دریاچة زریوار در جوار شهر مریوان واقع در استان کردستان برداشت شد. نمونة مغزی پس از برش توسط اسیدهایHF- HCl- HNO3 مورد تجزیه کامل قرار گرفت و غلظت کل عناصر سنگین به دست آمد. سپس با استفاده از روش تفکیک شیمیایی پیوند عناصر سنگین به دست آمد و براین اساس سهم طبیعی و انسان‌ساخت عناصر محاسبه شد. نتایج تفکیک شیمیایی نشان داد که بخش چشمگیری از عناصر در فاز انسان‌ساخت قرار دارد. فراوانی عناصر در فاز انسان‌ساخت به شرح زیر است: Pb(76.2%)>Mn(53.3%)>Co(50.6%)>Cu(47.4%)>Zn(27.5%)>Ni(18%)>Fe(7.9% تحقیق حاضر نشان داد که بهره‌گیری از علم آمار، نظیر آنالیز خوشه‌ای بتنهایی برای تجزیه و تحلیل داده‌ها به منظور مشخص‏کردن وضعیت آلودگی کافی نیست. برای مثال نتایج تفکیک شیمیایی حاکی از آلودگی است ولی نتایج آنالیز خوشه‌ای مبین محیط آلوده نیست. بغیر از عنصر مس، بخش اعظم عناصر مورد مطالعه دارای پیوند سست و سولفیدی با رسوبات هستند که امکان آزاد سازی آنها در اثر تغییرات جزیی در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آبهای فوقانی وجود دارد. همچنین حضور درصد کمی از منگنز و آهن به صورت سولفید نشان‌دهندة تبدیل شرایط اکسایش به شرایط احیا، در دریاچة زریوار است. با توجه به آمار به دست آمده شرایط فعلی دریاچه از نظر آلودگی در وضعیت نامناسبی قرار دارد و با افزایش شرایط احیا، امکان آلودگی بیشتر نیز وجود دارد.