رابطة رشد اقتصادی و آلودگی هوا در ایران با نگاهی بر تأثیر برنامه‌های توسعه

Abstract

با توجه به اهمیت محیط زیست و توسعة پایدار، پرداختن به مسائل زیست محیطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این زمینه بررسی ارتباط میان رشد اقتصادی و کیفیت محیط زیست، نقش مهمی در ترسیم چشم‌انداز توسعة بهینة اقتصادی در کشور ایفا می‌کند. به این منظور این مطالعه به بررسی این ارتباط در برنامه‌های مختلف توسعة کشور پرداخته است. متغیرهای ارائه شده در مدل شامل سرانة انتشار دی‌اکسیدکربن (به عنوان شاخصی از آلودگی)، تولید ناخالص داخلی سرانة ایران، تعداد خودرو‌های سواری تولیدی و وارداتی کشور، درجه باز بودن اقتصاد کشور(مجموع صادرات و واردات به تولید ناخالص داخلی)، جمعیت کشور و متغیرهای مجازی برنامه‌های توسعه‌اند. نتایج این مطالعه نشان داد که با توجه به آزمون کای‌دو، در طبقات متغیرهای موجود، انتشار دی‌اکسیدکربن و آلودگی هوا ارتباط معنی‌داری داشته‌اند. همچنین برآورد مدل لگاریتمی گروسمن و کروگر (با تعدیلاتی) نشان داد که رابطة بین درآمد ناخالص داخلی، تعداد خودروهای موجود، میزان جمعیت با انتشار گاز دی‌اکسیدکربن ارتباط مستقیم داشته و بیشترین کشش مربوط به درآمد ناخالص داخلی بوده است. به‌طوری‌که با افزایش یک درصدی در میزان درآمد ناخالص داخلی، میزان انتشار این گاز 539/5 درصد افزایش خواهد یافت. همچنین رابطة بین درجه بازبودن اقتصادی با انتشار گاز مذکور منفی بوده، به‌طوری‌که با افزایش یک‌درصدی در این شاخص، میزان انتشار این گاز 3372/0 درصد کاهش خواهد یافت. در نهایت نتایج نشان داد که برنامة سوم توسعه در بین سایر برنامه‌ها در کنترل آلودگی موفق‌تر بوده است و افزایش سالانة کمتری در میزان آلودگی و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن داشته که علت اصلی آن را می‌توان در اجرای برنامه‌هایی نظیر برنامة جامع کاهش آلودگی در هشت شهر بزرگ کشور جست‌وجو کرد. بنابراین پیشنهاد می‌شود برنامه‌های مذکور با کنترل سایر متغیرهای تأثیرگذار، با تأکید بیشتری ادامه یابد.