نقش تغییر کاربری اراضی بر دبی سیلاب های منطقه ای

Abstract

بی شک یکی از مهم ترین دلایل وقوع سیلاب و افزایش دبی سیلاب های مناطق شمالی ایران در دهة اخیر، تغییر کاربری اراضی و عدم تناسب کاربری های فعلی با توانایی اراضی است. خسارت اقتصادی ناشی از بروز چنین سیلاب هایی در اثر تخریب سازه های آبی که بر اساس دبی سیلاب طرح‏ ، محاسبه وطراحی می شوند ، بسیار چشمگیر است. دراین تحقیق با استفاده از روش حفاظت خاک آمریکا (SCS)، مدل شمارة منحنی دبی حداکثر لحظه ای سیلاب، طرح در دو وضعیت کاربری فعلی اراضی و کاربری اراضی بر اساس قابلیت، در شرایط مختلف رطوبت پیشین خاک (خشک I ، متوسط II و مرطوب III) برآورد شد. با مقایسه نتایج حاصل، تأثیر تغییر کاربری اراضی درعدم قطعیت برآورد سیلاب طرح مشخص شد. علت انتخاب این روش هیدرولوژیکی، درنظر گرفتن وضعیت خاک، پوشش گیاهی، خصوصیات فیزیوگرافیک وکاربری اراضی در مدل است.با توجه به مطالعات پایه و نقشه‌های کاربری اراضی و توانایی اراضی در حوزة آبخیز، دبی سیلاب طرح در حالت های مختلف به شرح زیر برآورد و مشخص شد : 1 - تخریب شدید و تغییر کاربری اراضی دراین آبخیز، بویژه درمناطق با گروه هیدرولوژیک C و D خاک سبب شده است دبی حداکثر لحظه ای سیلاب ناشی از کاربری فعلی اراضی دروضعیت رطوبت پیشین خاک II و III نسبت به دبی پیش بینی شده ناشی از استفاده اراضی به تناسب توانایی اراضی تا بیش از 70 درصد افزایش یابد.2 - دبی سیلاب درکاربری فعلی اراضی نسبت به کاربری متناسب با توانایی اراضی دارای افزایش 31 تا 79 به تناسب دورة بازگشت آنها بوده که نشان دهنده عدم قطعیت برآوردهای سیلاب طرح و افزایش احتمال وقوع تخریب درسازه‌های آبی، در نتیجه تغییر کاربری اراضی است . 3 - بیشترین تأثیر نقش تغییر کاربری اراضی درافزایش دبی سیلاب دروضعیت رطوبت پیشین متوسط است.