آثار جزیره گرمایی و شهرنشینی روی وضع هوا و اقلیم محلی در کلان شهر تهران

Abstract

توسعه شهرنشینی و فعالیت‌های صنعتی در شهرهای بزرگ منجر به تغییرات وسیعی در مشخصات فیزیکی سطح زمین، انرژی گرمایی آزاد شده، آلودگی هوا، تغییرات دما و سایر پارامترهای هواشناختی ‌می‌شود و جزیره گرمایی شهری را ایجاد می‌کند. در این مطالعه تغییرات ناشی از آثار شهرنشینی روی وضع هوا و اقلیم محلی در کلان شهر تهران بررسی ‌شد. به این منظور روند سری‌های زمانی کمیت‌های دمای کمینه، بیشینه و باد تهران(ناحیه توسعه یافته شهری) و ورامین(ناحیه کم توسعه یافته شهری) طی یک دورة چهل ساله(95-1956) مطالعه گردید. رابطة بین شدت جزیرة گرمایی تهران با پارامتر جمعیت شهری و همچنین کمیت‌هایی نظیر باد و پایداری ایستایی جو، بررسی شده است. نتایج حاصله، بیانگر افزایش‌ قابل ملاحظة روند دمای کمینه تهران در مقایسه با بیشینه آن است. همچنین روند افزایش میانگین سالانة دمای کمینه در تهران تقریباً چهار برابر ورامین ld می‌باشد. بیشترین تغییرات افزایشی برای میانگین ماهانة دمای کمینه تهران و ورامین در ماه نوامبر(آذر) به ترتیب به مقدار ?C64/4 و ?C12/2 و کمترین تغییرات در فوریه(بهمن) به ترتیب به مقدار ?C24/1 و ?C44/0- بوده است. اختلاف میانگین چهل‌سالة دماهای کمینه تهران با ورامین در ماه سپتامبر بیشینه و در فوریه(بهمن) کمترین مقدار را دارد. این اختلاف‌های فاحش در روند افزایشی دمای کمینة تهران نسبت به ورامین بیانگر آثار شهری از جمله آزاد شدن گرمای دست‌ساز بشر و مصنوعی زیاد و در نتیجه ایجاد جزیره گرمایی و تغییرات اقلیم محلی در تهران می‌باشد. علاوه بر آن به دلیل گسترش شهر و ایجاد ساختمان‌‌ها و موانع، روند کاهشی مؤلفة شمالی بادهای محلی تهران(مهرآباد) مشاهده گردید. این روند کاهشی سبب تقویت شدت جزیره گرمایی می‌شود. همچنین نتایج بیانگر شدت قابل ملاحظة جزیره گرمایی تهران در مقایسه با شهرهای بزرگ و صنعتی جهان می‌باشد.