مکان‌یابی بهینۀ فضاهای سبز در سکونتگاه‌های روستایی (مطالعۀ موردی: نقاط روستایی شهرستان خواف)

Abstract

پارک‌ها و فضاهای سبز از جمله کاربری‌هایی به شمار می‌روند که توزیع و پراکنش آن‌ها در سطح شهر و روستا اهمیت زیادی دارد. فضای سبز،‏ به‌منزلۀ یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع، دارای ابعاد زیست‌محیطی،‏ اجتماعی،‏ فرهنگی،‏ اقتصادی و کالبدی است و برای اینکه نقش‌ها و عملکرد‌های خود را به خوبی ایفا کند،‏ اولین و مهم‌ترین گام تعیین مکان‌های مناسب برای آن است که پیش‌زمینۀ آن تجزیه ‌و ‌تحلیل تناسب فضای سبز است. در این تحقیق نیز تلاش شده است با در نظر گرفتن عوامل مؤثر در مکان‌یابی کاربری فضای سبز، با ارائۀ الگویی مناسب، به توزیع بهینۀ فضای سبز در نقاط روستایی نمونه در شهرستان خواف با استفاده از GIS بپردازد. برای نیل به این هدف از معیارهای واقع‌شدن در زمین‌های با کاربری‌های مناسب مانند زمین‌های بایر، زراعی، مخروبه، نزدیکی به مراکز آموزشی، فرهنگی و مسکونی، دسترسی به شبکۀ معابر، قیمت و مساحت مناسب استفاده شد. سپس، برای هر کدام از عوامل مؤثر در مکان‌یابی پارک‌ها و فضای سبز، لایه‌های اطلاعاتی در محیط GIS تهیه و با استفاده از روش‌های آنالیز تصمیم‌گیری چندمعیاره (MCDA) همچون استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP)، به هر یک وزن مناسبی اختصاص داده شد. در ارزیابی انجام‌شده، قیمت اراضی با ضریب 351/0 بیشترین تأثیر را در مکان‌یابی فضاهای سبز روستایی و مساحت زمین با ضریب 077/0 کمترین تأثیر را داشته است. نتایج تلفیق لایه‌های اطلاعاتی، زمین‌های هر روستا را برای انتخاب مکان‌های مناسب برای فضای سبز به 4 کلاس طبقه‌بندی کرد. در مقایسۀ تطبیقی با مکان پیشنهادی این کاربری در طرح هادی روستاها مشخص شد که تقریباً مکان پیشنهادی و موجود کاربری فضای سبز در روستاهای نمونه منطبق با پهنه‌های کاملاً مناسب و مناسب است.