ارزیابی زیست دسترس‌پذیری، تحرک و فرم‌های شیمیایی فلزات سنگین در رسوبات لایروبی‌شده از تالاب انزلی

Abstract

آلاینده‌های بسیاری از جمله فلزات سنگین از راه‌های مختلف به محیط‌های آبی وارد و از طریق رسوبات جذب می‌شوند. لایروبی رسوبات و انباشت آن‌ها در خشکی، سبب می‌شود تا فلزات با قرارگرفتن در معرض هوا، آزاد و در فرم‌های قابل دسترس ظاهر شوند. فرم‌های شیمیایی فلزات سنگین در رسوبات لایروبی‌شدۀ تالاب انزلی از طریق تفکیک شیمیایی تعیین شد. برای ارزیابی دسترسی زیستی فلزات، آزمایش‌های دسترسی گیاهی CaCl₂ و EDTA و آزمون شبیه‌سازی شرایط شکمی انسان (SBET) صورت گرفت. به علت وجود احتمال نشت فلزات به آب‌های زیرزمینی یا ورود مجدد آن‌ها به تالاب، آزمون‌های تعیین ویژگی سمیت (TCLP) و شبیه‌ساز باران (SPLP) انجام گرفتند. برای تفسیر نتایج تفکیک شیمیایی و آزمون‌های دسترسی زیستی از شاخص‌‌های mRAC و BRAI استفاده شد. سرب و کادمیوم بیش از فلزات دیگر در فازهای قابل دسترس بودند. شاخص‌‌ها نشان دادند که سطح خطر آثار متوسط و خطر قابلیت دسترسی فلزات برای گیاهان و انسان به ترتیب در حد متوسط و بسیار زیاد است‌‌. غلظت فلزات در شیرابۀ آزمون TCLP کمتر از حدود سمیت بود، یعنی رسوبات قابلیت استفادۀ مجدد را دارند. انباشت رسوبات لایروبی‌شده از تالاب انزلی، بدون اتخاذ روش مدیریتی مناسب می‌تواند آثار نامطلوبی در محیط‌زیست و موجودات بر جای گذارد.