تعیین سهم عرصه‌‌های بیابانی در تولید غبار ریزشی با استفاده از روش منشأیابی (مطالعۀ موردی: یزد)

Abstract

در دهه‌های اخیر پدیدۀ گرد و غبار به یکی از نگرانی‌‌های بزرگ در محیط‌‌زیست تبدیل شده است. نخستین گام برای مقابله با غبار ریزشی در محیط شهری شناسایی منشأ آن است. در این تحقیق سعی شده است که سهم رخساره‌‌های دشت یزد- اردکان شامل عرصه‌‌های شوره‌‌زار، کلوتک و یاردانگ، تپه‌ماهورهای نئوژن، دشت‌‌سر اپانداژ و رسوبات آبی آن به‌منزلۀ منابع برون‌شهری غبار ریزشی با استفاده از روش منشأیابی تعیین شود. نمونه‌‌برداری در دو مرحله صورت گرفت: 1. نمونه‌‌برداری از خاک سطحی عرصه‌‌های مذکور در دشت ‌‌یزد- اردکان و 2. نمونه‌‌برداری از غبار ریزشی بر سطح یزد در 33 ایستگاه با نصب تلۀ رسوب‌‌گیر تیله‌‌ای. به منظور تعیین عناصر ردیاب، غلظت عناصر سنگین با استفاده از دستگاه جذب اتمی شعله‌‌ای قرائت شد. برای مشخص‌کردن ترکیب بهینه از عناصر ردیاب در آنالیز تشخیص از روش گام به گام استفاده شد. نتایج مدل چندمتغیرۀ ترکیبی و روش بهینه‌‌سازی نشان داد که سهم رخساره‌‌‌های شوره‌‌زار- کلوتک و یاردانگ و تپه‌ماهورهای نئوژن- دشت‌‌سر اپانداژ به ترتیب برابر با 9/99 و 1/0 درصد است. ارزیابی مدل مذکور نشان‌‌دهندۀ ضریب کارایی بالای مدل و خطای نسبی پایین است. نتایج این مدل با مشاهدات صحرایی در منطقۀ مورد مطالعه کاملاً هم‌‌خوانی دارد.